Boeken top 5 – om te lezen in de Kerstvakantie

Nog op zoek naar een leuk kerstcadeau - of wil je jezelf verwennen met een nieuw boek? Bianca du Mortier, conservator Mode en Kostuum Rijksmuseum, stelde opnieuw een lijst samen van boeken met verfrissende theorieën, ideeën, en verhalen. Hierbij haar top 5 van 2020, in willekeurige volgorde:

1. Sweat & Clean - Susan North

S. North, Sweet & clean? Bodies & clothes in early modern England, Oxford 2020, ISBN 978-0-198-85613-9, 368 pp., hardcover, £70 (amazon.co.uk) of €80,99 (bol.com)

In 1985 verscheen het baanbrekende boek 'Le propre et le sale, L’hygiène du corps depuis le Moyen Age' [Proper en vuil, lichamelijke verzorging vanaf de Middeleeuwen] van de Franse historicus en socioloog Georges Vigarello. Deze publicatie blijft een aanrader en inspireerde Susan North (Curator of Fashion 1550-1800, V&A) tot het schrijven een Engelse equivalent. We kennen North al van haar talloze eerdere publicaties als een secuur onderzoeker, die haar bevindingen goed onderbouwt en bovendien prettig schrijft.

Ze begint aan het einde van de 16^e eeuw en eindigt in de loop van de 19^e eeuw, op het moment dat een wekelijkse en later ook dagelijkse wasbeurt steeds verder inburgert. Tot die tijd was schoon water niet altijd voorhanden en bovendien dacht men dat de huid poreus was en de eventuele ziektekiemen via de poriën het lichaam zouden binnendringen.

Daarom werd eeuwenlang de voorkeur gegeven aan het wisselen van het linnengoed boven het wassen van het lichaam. Alleen het gezicht, handen en voeten werden gewassen. Een schaars geïllustreerd boek, maar boordevol interessante nieuwe informatie. Het is een aanzienlijke investering & men kan ook wachten op de paperback versie – hoewel, Oxford is daar nooit snel mee…

2. Ottoman Dress and Design in the West, A visual history of cultural exchange - Ch. A. Jirousek and S. Catterall

Ch.A. Jirousek, S. Catterall, Ottoman Dress and Design in the West, A visual history of cultural exchange, Bloomington 2019, ISBN 978-0-253-04216-3, 296 pp., paperback, £24.61 (amazon.co.uk) of €32,99 (bol.com)

Dit boek is postuum uitgegeven door Sara Catterall, bibliothecaris aan Cornell University (Ithaca, NY), waar Charlotte Jirousek ‘Fibre Science & Apparel Design’ doceerde tot aan haar onverwachte dood in 2014. Als onderdeel van haar baan was zij ook conservator van de Cornell Costume & Textile collectie, die ca. 10.000 objecten omvat van de 18^e eeuw tot heden.

Jirousek’s had een voorliefde voor Turkije: geschiedenis, cultuur en kleren. Vanuit deze interesse deed ze jarenlang onderzoek en verzamelde, zowel privé alsook voor de Cornell collectie, ethnografica. Zoals de titel al aangeeft gaat het om de kruisbestuiving richting Europa, die in heldere hoofdstukken per eeuw (t/m 19^e eeuw) behandeld en geïllustreerd wordt. Een groot aantal bekende schilderijen en prenten passeren de revue, maar nu belicht vanuit een andere invalshoek en aangevuld met kledingstukken uit o.a. het Topkapi en het Metropolitan. 

3. Chanel’s Riviera, Glamour, decadence and survival in peace and war, 1930-1944 - Anne de Courcy

A. de Courcy, Chanel’s Riviera, Glamour, decadence and survival in peace and war, 1930-1944, London 2019, ISBN 978-1-4746-0821-3, 304 pp., paperback, £14.71 (amazon.co.uk) of €14,99 (bol.com)

Anne de Courcy is een van die schrijfsters die een tijdgeest meesterlijk weet te beschrijven en feitelijkheden afwisselt met sappige roddels zonder ‘verantwoorde’ geschiedschrijving uit het oog te verliezen. Ook deze keer weer een uitgebreide bibliografie en handige index.

Het is een interessante periode voor het zuiden van Frankrijk, dat tot november 1942 ‘profiteerde’ van de zogenaamde zone libre. Maar uiteindelijk zou de Duitse bezetting ook zijn stempel op het leven aan de Côte d’Azur drukken. Zoals de titel al aangeeft wordt het verhaal verteld met Gabrielle Chanel als uitgangspunt binnen een internationale groep van beroemde kunstenaars, musici, adel, nieuwe rijken & hangers-on.

4. Female Husbands, a Trans History - Jen Manion

J. Manion, Female Husbands, a Trans History, Cambridge 2020, ISBN 978-1-108-48380-3, 350 pp., hardcover, £12.99 (amazon.co.uk) of €21,99 (bol.com)

Misschien een onverwachte titel in deze lijst, maar we moeten niet vergeten dat het feitelijk veranderen van gender pas op grotere schaal mogelijk is sinds het einde van de 20^e eeuw. Tot die tijd konden vrouwen hun uiterlijk slechts aanpassen door hun kleren.

Rudolf Dekker en Lotte van der Pol legden in hun 'Vrouwen in mannenkleren, De geschiedenis van een tegendraadse traditie in Europa 1500-1800' (Amsterdam 1989) al vanuit historisch-antropologische invalshoek uit welke redenen vrouwen er toe brachten zich als man te kleden en die bleken niet uitsluitend seksuologisch.

Manion vertelt – als Associate Professor of History (Amherst) – het verhaal niet alleen vanuit Engels perspectief (1740-1840), maar ook vanaf 1830-1910 uit Amerikaans zicht. Volgens Manion zou de situatie vanaf het begin van de 20^e eeuw langzaam maar zeker veranderen en kwam de acceptatie op gang. Desondanks gebeurde het tot in de jaren 1960 dat af en toe een krantenbericht verscheen over een overleden man die eigenlijk een vrouw bleek te zijn.

5. Structuring Fashion, Foundations Garments through History - F. M. Kammel & J. Pietsch

F.M. Kammel & J. Pietsch, Structuring Fashion, Foundations Garments through History, München 2019, ISBN 978-3777434063, 168 pp., groot format paperback, €39,90 (amazon.de) of €41,00 (bol.com)

Deze bundel met 11 artikelen van internationale specialisten onder redactie van Johannes Pietsch (Conservator Textiel, Kostuum, Leer en Streekdracht, Bayerisches Nationalmuseum) is de neerslag van een bijeenkomst over het onderwerp die in september 2018 in München werd gehouden. Pietsch is een van de docenten van de School of Historical Dress (Londen) en dit staat garant voor een rijkdom aan patronen, gedetailleerde beschrijvingen & detailfoto’s van de besproken voorwerpen.

Er wordt begonnen bij een soort ‘bh’ uit de 16^e eeuw en eindigt met corsetterie uit de jaren 1950-60. Dit alles wordt in een heldere & uitbundig geïllustreerde context geplaatst. Een must voor iedereen die in het onderwerp geïnteresseerd is.