Aanraders: vier interessante Nederlandstalige boeken uit 2023

We hebben de klok weer een uur teruggezet. De avonden worden steeds langer. Tijd voor een nieuw boek! Gelukkig zijn dit laatste halfjaar meerdere Nederlandstalige boeken verschenen die ik van harte kan aanraden.

In willekeurige volgorde…

1. M. Eisses, J. de Jonge, Winkeldochters, Groei en bloei van het Amsterdamse modehuis De Meijere in de negentiende eeuw, Zwolle 2023
2. B. Weijkamp, N. Honcoop, Alles uit de kast, De garderobe van het Mastboomhuis, Oud Gastel 2023
3. M. van Roon, Kijk mij! Geborduurde boekbanden 1585-1670, Gorredijk 2023
4. Ph.E.V. van Kerrebroeck, Bedekt, Een antropologische geschiedenis van de cache-sexe, Gorredijk 2023

M. Eisses, J. de Jonge, Winkeldochters, Groei en bloei van het Amsterdamse modehuis De Meijere in de negentiende eeuw, Zwolle 2023, ISBN 978-9-462-62467-2, hard cover, 224 pp., € 35.

Al jarenlang bezat Jacoba de Jonge-de Meijere – ons bekend als medeoprichter van de Kostuumvereniging en gepassioneerd verzamelaar – paperassen, beeldmateriaal en een verzameling oude voorraad uit Á la Ville de Paris, de winkel van haar Amsterdamse over-overgrootmoeder en overgrootmoeder. Het was tot haar gekomen via haar grootmoeder. Maar, Jacoba voelde zich meer verzamelaar dan onderzoeker en zo bleef deze ‘schat’ jarenlang verborgen. Dankzij de samenwerking met kunsthistoricus en onderzoeker Marit Eisses ligt er nu een interessant boek over de geschiedenis van sterke en letterlijk ondernemende Amsterdamse vrouwen, die ondanks tegenslag doorgingen om hun ideaal – een modewinkel waarin fournituren, maar ook accessoires en kleren te koop waren – te verwezenlijken. In het vlot geschreven relaas volgen we de opkomst en neergang van het bedrijf, krijgen we een indruk van de drijvende krachten en wordt het geheel in een historische en economische context geplaatst. Het boek is doorspekt met familiefoto’s, reclamemateriaal, rekeningen en vooral ook beeld van de overgebleven fournituren, kinderkleren, witgoed etc. Bovendien is het geheel uitvoerig gedocumenteerd in een helder notensysteem, voorzien van een verklarende woordenlijst en (gelukkig!) een stamboom.

B. Weijkamp, N. Honcoop, Alles uit de kast, De garderobe van het Mastboomhuis, Oud Gastel 2023, soft cover, 128 pp., € 12,50. Te bestellen via [email protected]

Aan de centraal gelegen Dorpsstraat in het Brabantse Oud Gastel staat een herenhuis dat in 1874 werd opgetrokken in de toentertijd modieuze Eclectische stijl, die oude en hedendaagse elementen met elkaar vermengde. Dit opvallende huis werd bewoond door burgemeester Antoon Mastboom, zijn echtgenote Marie Brosens en hun enige kind, Henri. Na het overlijden van Henri in 1999 werd besloten het huis met inhoud – in de toenmalige toestand - te bewaren voor de toekomst. Normalerwijze blijven de klerenkasten gesloten, maar voor deze publicatie werd de inhoud zorgvuldig gecatalogiseerd, geselecteerd en gefotografeerd. Het voelt enigszins als ‘gluren bij de buren’, maar het e.e.a. wordt vakkundig door modehistoricus Birthe Weijkamp in een kader geplaatst en achtergronden verduidelijkt. De kasten herbergen allerlei interessants, waarbij ik vooral gefascineerd was door het maandverband met bijbehorende gordels uit het begin van de 20^e eeuw. En ook het zwangerschapskorset viel op, waarbij deze keer zowel de draagster als ook het tijdstip vaststaan. Het boek is rijk geïllustreerd met familiefoto’s, interieurs en uiteraard de inhoud van de klerenkasten.

M. van Roon, Kijk mij! Geborduurde boekbanden 1585-1670, Gorredijk 2023, ISBN 978-94-6471-0571, hard cover, 216 pp., € 35.

Misschien zijn boekbanden niet het eerste waar een kostuumhistoricus aan denkt, maar in dit geval heeft het borduurwerk zoveel raakvlakken met de versiering van kleren en accessoires dat deze publicatie hier zeker vermelding verdient. Kunsthistoricus Marike van Roon – voorheen hoofdconservator van de Bijzondere Collecties van de UvA, die samenging met het Allard Pierson Museum – heeft een jarenlange, internationale zoektocht naar vroege, geborduurde Nederlandse boekbanden achter zich. In deze uiteraard rijk geïllustreerd publicatie komen 36 banden met uiteenlopend borduurwerk aan de orde. Er worden paralellen getrokken met de versiering op de alom bekende handschoenkappen, buideltjes, borst, etuis, speldenkussens etc. Daarnaast gaat Van Roon in op het ambacht van borduurwerker, de handel in goud- en zilverdraad en parels, de gebruikte borduurtechnieken, iconografie van de voorstellingen, voorbeeldenboeken en nog veel meer. Ook aan portretten ontbreekt het niet. Het boek lijkt geschreven voor een breder publiek en mogelijk is dit de reden waarom voetnoten ontbreken. Maar, achterin bevindt zich gelukkig een uitgebreide bibliografie.

Ph.E.V. van Kerrebroeck, Bedekt, Een antropologische geschiedenis van de cache-sexe, Gorredijk 2023, ISBN 978-90-5615-9979, hard cover, 263 pp., € 34,90.

Bij toeval hoorde ik op de radio een interview met deze – van oorsprong Vlaamse - emeritus hoogleraar Urologie (MU) en was verrast dat hij gepassioneerd over de braguette, de geprononceerde 16^e-eeuwse bedekking van de mannelijke schaamstreek begon te vertellen. Tot dan was Gundula Wolter’s Die Verpackung des männlichen Geschlechts (1988) de bron die ik daarover raadpleegde. Apart, een uroloog die zich voor ‘kleren’ interesseerde. Van Kerrebroeck is uiteraard geen kostuumhistoricus en daarom staan er her en der enige onjuistheden of verkeerd geïnterpreteerde aannames, maar juist vanwege zijn verschillende achtergrond is het verfrissend om eens een andere kijk op de bedekking van de genitalia te krijgen – en niet alleen bij de man. Zoals de titel al aangeeft beperkt Van Kerrebroeck zich niet tot de westerse wereld en worden in het rijk geïllustreerde boek voorbeelden uit alle werelddelen getoond. De onderwerpen zijn zeer gevarieerd en gaan van schaamhaar via de billen over de vulva en de penis. Misschien niet ieders ‘cup of tea’, maar ik vond het fascinerend temeer omdat er bronnen en afbeeldingen in voorkomen die me onbekend waren.