De sweatsuit: een omstreden uniform

In de expo the new normal staat onder andere het werk en de visie van L’Origin3 centraal. Hierin is L’Uniform uit de campagne The Cleaner opgenomen, een grijs sweatsuit waarmee het label reflecteert op het leven van Afrikaanse migranten in Europa. In dit blog-essay wordt ingezoomd op de verschillende betekenissen en connotaties van de sweatsuit om de lezer aan het denken te zetten: hoe dagen onze visies op dit kledingstuk ons uit om na te denken over ‘het nieuwe normaal’?

Sportswear: de gemene deler?

Ik zit als een burrito ingepakt in de zwarte hoodie die mijn vriend en ik delen op de bank. Mijn sneakers liggen uitgetrapt op de grond bij het voeteneind. Ik kijk uit het raam en zie een groepje Italiaanse toeristen met mondkapjes langslopen. Twee van hen in een sweatshirt, een in een legging. Een Amsterdammer raast op zijn fiets voorbij in een 90’s windjack compleet met brush strokes en snelle planga. Verderop loopt een meisje in een fluweelrode joggingbroek en bijpassende croptop selfies te maken.

Er zijn heel veel verschillende termen voor misschien wel de grootste kledingtrend van (het eind van) de 20^e en 21^e eeuw: sportswear, active wear, athleisure, streetwear.[1] De trend van comfortabele sportkleding is als een meteoor ingeslagen in de modescene. Een trend die bol staat van contradicties. Het wordt geassocieerd met zowel activiteit als luiheid, met armoede en rijkdom, met statements maken en dit juist niet doen, met ‘looking like you made an effort’ en heel ‘casual’ ogen, met mode en antimode. Tegelijkertijd wordt het geassocieerd met alle klassen van de maatschappij en met alle genders. Hierdoor is het op veel manieren een van de meest democratische, meest emanciperende én tegelijkertijd ook een van de meest bekritiseerde trends ooit.

Trainingspak, 1976, collectie Kunstmuseum Den Haag

Het trainingspak: tussen hard werken en hustlen

Als sports- en streetwear dan een staple zou hebben, dan is het wel het trainingspak (ook wel tracksuit of sweatsuit). Er wordt gezegd dat de jersey kleding van Le Coq Sportif eind jaren ‘20 een doorbraak bracht in de sportkleding en volgens Le Coq Sportif zelf vinden zij in 1939 de sweatsuit uit.[2] Vanaf de jaren ‘60 wordt de gecoördineerde sweatsuit of tracksuit steeds gewoner als sportieve look, ook buiten de sportschool. Vervolgens wordt het in de jaren ‘70, ‘80 en ‘90 de look van de hiphopcultuur, waaruit ook het concept streetwear is ontstaan.[3]

Trainingspak, Adidas, 1981, collectie Kunstmuseum Den Haag

Hoewel streetwear de afgelopen dertig jaar een steeds prominentere plek heeft gekregen in de hoogste kringen van de internationale modewereld[4], werd het trainingspak, wanneer gedragen binnen bepaalde subculturen niet altijd gezien als uiting van mode en streetwear. Wanneer de sweatsuit of het trainingspak namelijk werd gedragen door de arme arbeider, de criminele ‘hustler’ of uitkeringstrekker, dan was het ook wel het uniform van de mensen zonder geld of met onrechtmatig verkregen geld, die niet beter wisten. Van de schoonmaker, de magazijnwerker, de drugsdealer, de jonge alleenstaande vrouw met kinderen. Van ‘de Ander’ binnen de samenleving, een stereotype. Van een duidelijk afgebakende klasse en etniciteit[5]. Het uniform van de mensen op wie kon worden neergekeken, de mensen voor wie mode niet is weggelegd en voor wie mode niet is bedoeld.

‘Bekijk de wereld door mijn ogen’

Deze pijnlijke associaties en tegenstellingen zijn nog lang niet altijd gewist uit de modegeschiedenis of onze hedendaagse kijk. Gelukkig zien we steeds vaker merken opstaan, die een nieuwe visie en belangrijke boodschap toevoegen aan het narratief van de sweatsuit. Een goed voorbeeld uit de recente geschiedenis komt uit de collectie van Museum Rotterdam: de sweatsuit van Johnny Blaze, een streetwear merk uit de jaren ‘90 van een van de grootste artiesten van New Yorkse hiphop, Method Man van de Wu-Tang Clan. Het merk is geen lang leven beschoren, maar is in de relatief korte bestaansperiode tot cultmerk verheven.

Trainingspak van het merk Johnny Blaze, 2004/2007, collectie Museum Rotterdam

Op de trui zien we Johnny Blaze, of Method Man, zelf afgebeeld, waar overheen de tekst ‘Xperience my world’ is geschreven. De tekst, die vaker op de kledingstukken van het merk verschijnt, lijkt een duidelijke verwijzing naar de totaal andere wereld en levenswijze binnen hiphop en streetwearcultuur die gemarginaliseerde groepen ten opzichte van de mainstreamcultuur beleven. De sweatsuit is een statement dat de verschillen tussen streetwear voor de een en streetwear voor de ander onderstreept.

Nu streetwear volledig is opgenomen als stijl in de mode, ziet een steeds grotere groep het verschil tussen de ene en de andere sweatsuit. We zien de subtiele of overweldigende details, de tailoring, de kleurenmix, de symboliek en de achtergrondverhalen. Ontwerpers van streetwear hebben dit door en gebruiken hun culturele en ontwerpkennis om het verhaal van streetwear te behouden. Tegelijkertijd zetten ze zich ook in om de gelaagde verhalen achter streetwear te laten vertellen door de mensen die de oorsprong ervan kennen.

Streetwear met een boodschap

Een van de merken die dit doet is L’Origin3, een merk met Nederlandse en Ghanese wortels.[6] De ogenschijnlijk simpele, maar kwalitatief hoogwaardige kleding die het merk produceert heeft, zoals de naam doet vermoeden, op meerdere lagen een connectie met niet alleen de oorsprong van streetwear, maar ook de oorsprong van de ontwerpers zelf.

Campagnebeeld van L'Line S/S 2020. Foto: @vxi

De looks zijn geïnspireerd door de streetwear die de ontwerpers droegen in hun jeugd, maar vallen niet alleen onder het kopje streetwear. Het is eerder interdisciplinair, door de overlap die de collecties hebben met maatpakken. Ook de kleuren en teksten die het merk gebruikt, dragen symboliek uit. De vele subtiele blauwe hintjes in de kleding en het logo wijzen op de traditionele Ghanese kledingkleur voor vrede. Het logo symboliseert vriendschap en waardering voor hun familiegeschiedenis en herkomst, zowel de Ghanese als de Nederlandse.

In 2019 ontstond L’Uniform: een grijze, matching sweatsuit met een hoodie die helemaal tot bovenin dichtgeritst kan worden. In de campagne The Cleaner fotografeerde het label het sweatsuit ‘uniform’ op een model dat de herkenbare gele schoonmaakhandschoenen en een beschermend mondmasker draagt. Met L’Uniform bracht het merk destijds al “een ode aan de hardwerkende, Afrikaanse ouders in Europa, die hun trots opzijzetten om voor hun families te zorgen” en hen een beter leven te gunnen. Zoals zij zelf schrijven: “L’Uniform stands for every uniform you guys have sweat in for us”.[7]

Campagnebeeld van L'Uniform, L'Origin3. Foto: Joshua Abebrese

Symboliek van de sweatsuit

De visie op de sweatsuit die L’Origin3 presenteert brengt streetwear als mode, de sweatsuit als stijlitem, en een belangrijke achterliggende boodschap bij elkaar. Deze boodschap is niet voor elke kijker direct zichtbaar, maar wie het herkent, ziet niet alleen de mode. Die ziet het uniform van de buurman, die een beter leven en een goede toekomst werkelijkheid maakt voor zijn kinderen door immer hard te werken als schoonmaker. Het is het uniform van de leukste oppas en liefste tante van de wereld, die er altijd is voor de kinderen en jongeren uit de buurt die een luisterend oor en een bord met eten nodig hebben. Het is het uniform van de mensen die er alles aan doen om er het beste van maken en verder te komen dan waar ze momenteel staan. Het is het uniform van de muzikanten en rolmodellen naar wie wordt opgekeken. De mensen die de droom waarmaken om van hun muzikaliteit en poëzie te kunnen leven. En nog veel belangrijker, het is de alledaagse outfit van de gewone normale mensen. Het is herkenbaar en wordt begrepen.

In een tijd als deze, waarin we zoveel mogelijk thuis zitten, omdat er een pandemie over de planeet raast, waarin eenieder van ons leeft in stress, onzekerheid en hyperbewustzijn; waarin we opnieuw aandacht vragen voor de gevolgen van racisme, discriminatie en privilege; waarin burgerrechtenactivisme weer oplaait en waarin we onze (politieke) leiders continue onder een vergrootglas bekritiseren vanwege al het voorgaande, is de relevantie van onze kritische blik op streetwear weer vele malen onderstreept. Een witte man in sweatsuit wordt als casual of zelfs modebewust bestempeld, terwijl een zwarte man in een hoodie en sweatpants makkelijk als verdacht kan worden beschouwd.[8] Binnenshuis wordt comfortabele streetwear gedragen, waarin men er toch stylish uit ziet voor de zoom-meeting met collega’s, maar de hele dag door stappen essentiële harde werkers op hun sneakers en in de meest comfortabele zweetkleding de werkvloer over om de wereld leefbaar te houden.

Look uit collectie The Cleaner (2019-2020). © L’Origin3. Foto: Andre T. Morgan

De verhalen die worden verteld door de grootste streetwearmerken, herinneren ons er keer op keer aan dat het kennen en begrijpen van de geschiedenis van een stroming, stijl of kledingstuk essentieel is om je positie te verstevigen en langzaamaan een systeem te veranderen, net als het geval is met systematisch en alledaags racisme en het bevechten van een pandemie.