Madammen met een bontjas zijn gemeen

Soms vraag ik mezelf af hoe het moet zijn geweest om te leven in een vroegere tijd. Ik bedoel hiermee niet dat ik mezelf voorstel in hoepelrokken of met schoudervullingen (yes, ook de jaren 80 zijn voor mij een vroegere tijd). Ik bedoel hiermee dat ik wel eens fantaseer over hoe het moet zijn geweest om een hele hoop dingen nog niet te weten, of in dit geval, niet sociaal bewust van te zijn.

Dit gebeurde mij dus ook toen ik omwille van het onderzoek voor dit blog het volgende las: ‘Bont was en is de droomwens van iedere vrouw.’[1] Als geboren millenial had ik hier toch direct wel enige vraagtekens bij, want dat ‘kan’ toch niet?

Onderzoek naar de waarden en betekenissen van bont

Zoals verwacht ben ik niet de enige die vraagtekens plaatst bij het dragen van bont. Het is ook een van de centrale vraagstukken waar ontwerpers Noon Passama en Barbara Langendijk zich over buigen in hun project ‘A Research into the Values and Meanings of Fur’. Het onderzoeksproject heeft inmiddels de aandacht getrokken van veel modeliefhebbers en -professionals, en niet voor niks. Op indrukwekkende wijze plaatsen Passama en Langendijk een controversieel vraagstuk centraal binnen de industrie die veelal geassocieerd wordt met het materiaal. Het project is dit jaar dan ook (terecht) genomineerd voor de Dutch Design Awards, welke traditiegetrouw tijdens de aankomende Dutch Design Week worden uitgereikt.[2]

Silver Fur

Het genomineerde onderzoek is een vervolg op hun eerdere project 'Silver Fur', welke Passama en Langendijk presenteerden op de Amsterdam Fashion Week in 2017. Dit onderzoek resulteerde in een collectie met verschillende kledingstukken, sieraden en klompen waarbij ze op zoek gingen naar een ‘nieuw’ materiaal voor bont. Met 'A Research into the Valeus and Meanings of Fur’ gaan ze nog een stap verder en verleggen ze hun aandacht op de waarden en betekenissen van het materiaal.[3]

Bont als statussymbool

Het is een interessant vraagstuk waarom bont nou wel of niet gedragen wordt en welke betekenissen het materiaal in zich draagt. Bont is namelijk bij uitstek een materiaal dat door de jaren heen synoniem is komen te staan voor een uiteenlopende lijst aan dingen, maar toch vooral gezien wordt als statussymbool. Ook ik associeer bont toch vooral met sjieke dames. Mijn oma had vroeger bijvoorbeeld een bontjas in de kast hangen, maar droeg deze maar zelden. Het was iets bijzonders en o wee als ik de jas stiekem aantrok.

Maar waarom heb ik deze associatie? Daar is een vrij simpel antwoord op. Kort samengevat is bont als materiaal eeuwenlang enkel toegankelijk geweest voor de hogere lagen van de samenleving, wat het direct een luxemateriaal maakt.[4] Hele jassen vervaardigd uit bont kwam men tot de na Tweede Wereldoorlog echter niet veel tegen, wat vanaf de jaren 50 snel veranderde: ‘Vooral sedert 1950 is een wintercollectie van couturiers en vooraanstaande mode-ontwerpers ondenkbaar, zonder dat naast de collectie stoffen mantels, ook bontmantels of stoffen mantels met bontkragen, -manchetten of andere bontgarnering worden getoond.’[5] Toch bleef het, net als bij mijn oma, een bijzonder item in de kledingkast van de vrouw.

Bijschrift: In de zomer van 1953 pareerde een hele stoet aan modellen door Amsterdam, gekleed in de meest uiteenlopende modellen bontjassen variërend in prijzen van 200 tot 13.000 gulden, wat de luxe van het item nog maar eens onderstreept.

Celebrity’s en bontjassen

Niet geheel toevallig bestaat het onderzoeksproject van Passama en Langendijk uit een serie van 5 jassen, enkele sieraden, een pomander en een parfum. Alle onderdelen verwijzen op een andere, vaak kritische, manier naar een mogelijke betekenis van bont, zonder dat er ook maar 1 dierenhuid is gebruikt. Hoewel de gehele collectie het onderzoeken waard is, is er ééntje die interessant is extra uit te lichten en die mijn bijzondere interesse heeft.[6] Het betreft een knielange jas geweven in de jacquard techniek, hierdoor in een bruin gemêleerde kleur.

Het lijkt erop dat de jas binnenstebuiten gekeerd is, wat, bij nader inzien, juist de bedoeling blijkt. De jas is een directe reactie op de huidige revival van bont; jonge meiden dragen vintage bontjassen, niet zelden gecombineerd met sportieve elementen als een petje of sneakers. Een belangrijke stimulator voor deze trend zijn de vele beroemdheden die zo gekleed gaan en waarvan foto’s op sociale media rondgaan. Of, zoals Femke de Vries mooi verwoord: ‘It is a game between ‘high’ and ‘low’ culture, between being elite and hinting or challenging ideas around ‘eliteness’, high fashion and wealth.’[7] Nog steeds is bont dus nauw verbonden met de elite en de wens daartoe te behoren.

Ironisch bont

Als men goed naar de jas uit de collectie kijkt, ziet men dat verschillende bontdragende beroemdheden in de jas zijn verweven. Foto’s van bijvoorbeeld Snoop Dog, Justin Bieber, Kim Kardashian en bijzonder prominent in het midden Anna Wintour zijn samengevoegd tot een voering. De traditionele achterkant van het jacquardweefsel bevindt zich dus aan de buitenkant. Door de stof op deze manier om te draaien krijgt de buitenkant als het ware een ‘bontlook’ en is er enige vergelijking te maken tussen deze jas en de jassen uit de Modemuzecollectie. De celebrity’s worden als het ware ondergeschikt gemaakt, wat de betekenis van bont als luxeproduct op scherp stelt: ‘In the pieces that we made we didn’t want to exaggerate but these people definitely do. By putting them together it shows the extravagance of these big personalities with impressive coats in a bit of an ironic way.’[8]

Gemene madammen met een bontjas

Hoewel bijzonder interessant beantwoordt het eigenlijk nog steeds niet mijn vraag uit de inleiding; waarom stel ik vraagtekens bij het idee dat een bontjas de droom van iedere vrouw moet zijn? Want, hoewel ik dus als klein meisje ook graag in mijn oma's bontjas stiekem rondjes draaide, is er ook gaandeweg de jaren een duidelijke sociale afkeer voor het materiaal ontstaan. En waarom werd ik direct zo laaiend enthousiast van ‘A Research into the Values and Meanings of Fur’?

Laat ik het zo zeggen: vanaf het moment dat ik me voor dit blog verder verdiepte in het project van Passama en Langendijk zit er een repeterend deuntje in mijn hoofd welke begint als volgt;

‘Nee, ik hou niet van madammen met een bontjas
Madammen met een bontjas zijn gemeen
'k Moet niets hebben van madammen met een bontjas
Tegen madammen met een bontjas zeg ik neen’

‘'k Ga een zaak beginnen in madammenvellen
'k Ga ze vangen op Avenue Louise
Op banketten, paardenrennen en deftige recepties
In de Saturday Night Fever pub
Bij de Rotary en de Lionsclub
Met mijn grote muizeval en mijn flesje vol vergif
Vang ik er zoveel als ik maar wif’[9]

Voor de iets jongere lezers onder ons; het is een protestliedje uit 1980 van de Belgische cabaretier, zanger en komiek Urbanus. Het liedje neemt vrouwen die bont dragen op de hak. Het verscheen in een tijd waarin er steeds meer weerstand kwam op het dragen van bont, wat in Nederland in 1982 resulteerde in de oprichting van het Anti Bont Comité, welke in 1986 overging in de Bont voor Dieren. Hoewel niet zonder slag of stoot, is er inmiddels een ruime meerderheid van de Nederlandse bevolking tegen het dragen van bont, waartoe ik ook duidelijk behoor.[10] Zonder hierover te veel in detail te treden zou ik daarom dit blog willen afsluiten met een idee voortbordurend op het liedje van Urbanus; laten we een zaak beginnen in madammenvellen… mij lijken de jassen van Passama en Langendijk hier zeer geschikt voor, een droomwens voor iedere bewuste vrouw.