Borduren met insecten: de keverjurk

bovenlijfje, (1865-1875), textieldepot Museum de TwentseWelle, eigendom van Oudheidkamer Twente

ceintuur/tasje, (1865-1875), textieldepot Museum de TwentseWelle, eigendom van Oudheidkamer Twente

Geschiedenis

Het gebruik van keverschildjes ter decoratie is waarschijnlijk ontstaan vanuit fascinatie voor het materiaal en de kleur. De schildjes zijn heel stevig en lenen zich goed voor hergebruik en de groene glans roept een beeld op van kostbare juwelen. Het oudste voorbeeld van decoratieve keverschildjes is een altaar afkomstig uit Japan uit het jaar 650 na Christus. Het borduren van stoffen met keverschildjes is minder oud.

In India en Thailand werden de groene schildjes vanaf het einde van de 17^e eeuw gebruikt om stoffen mee te versieren. Vanaf ongeveer 1830 werd dit borduren met insecten ook populair in het westen. Een van de beroemdste voorbeelden van dit soort keverjurken is de jurk die de Engelse actrice Ellen Terry droeg voor haar rol als Lady MacBeth in 1888. Deze jurk is sinds 2011 weer voor het publiek te zien in Kent. Aan de tentoonstelling van de jurk gingen meer dan 1300 uren aan restauratie vooraf, waarbij de stof hersteld is en de originele schildjes opnieuw zijn vastgenaaid.

Ellen Terry, foto rechtenvrij

Duurzame schildjes

Keverschildjes zijn erg stevig en heel duurzaam: de glans en kleur blijven door de jaren heen intact. De stoffen waarop de schildjes geborduurd zijn hebben vaak meer te lijden onder het verloop van de tijd. Dit is ook het geval met de keverjurk in het depot van TwentseWelle. Het batist is zo kwetsbaar geworden dat de jurk noodgedwongen gefotografeerd is vanuit de conserveringsdozen, maar na honderdvijftig jaar schitteren de keverschildjes je nog steeds tegemoet.

Uit de mode

Het borduren met insecten raakte begin twintigste eeuw langzaam uit de mode in het westen. De techniek is echter niet helemaal uitgestorven. Zo droeg actrice Charlize Theron in 2012 in de film Snow White and the Huntsman een jurk die volledig geborduurd was met keverschildjes. En ook Victoria Koblenko, bekend om haar uitbundige smaak in mode, verscheen recentelijk in een keverjurk op een opening: een couturejurk van de Nederlandse ontwerper Dennis Diem. Angela Mombers van Walking through history maakte een dergelijke jurk na, een reproductie van een jurk uit 1873. Bekijk haar inspiratie op Pinterest.

Dieronvriendelijk?

Maar is dat borduren met insecten niet hartstikke dieronvriendelijk? Dat hangt er vanaf hoe je er naar kijkt. Insecten gelden al eeuwenlang als delicatesse in de landen waar het borduren met keverschildjes oorspronkelijk vandaan komt. De schildjes waren dan ook vaak een bijproduct van de voedselindustrie, wat betekent dat de kevers niet speciaal gekweekt – en gedood – hoefden te worden om ons er mooi uit te laten zien. Maar goed, voor velen van ons is het eten van dieren sowieso dieronvriendelijk, en zijn de bijproducten dat automatisch ook. Dat dat ook voor insecten geldt bleek uit de negatieve reacties die Koblenko kreeg uit de hoek van Nederlandse dierenrechtenactivisten. Hun grootste probleem was dat het dragen van bijproducten van een industrie die dierenleed veroorzaakt, indirect die industrie goedkeurt en bevestigt. En dus draag je liever geen leren schoenen, maar ook geen keverjurken.

Mocht je geen last hebben van wroeging bij het idee van borduren met kevers: de schildjes zijn gewoon te koop en wel via kanalen als Etsy en eBay. Let daarbij wel op de speciale keurmerken die de herkomst van de schildjes garanderen.

Met dank aan Dianne Nieuwland, Museum TwentseWelle