Zilveren kledingspeld met ketting

Zilveren kledingspeld (fibula) in de vorm van een bloem (rozetmotief) met ketting. Dergelijke spelden worden met name door Berbervrouwen gedragen. Berbervoorwerpen zijn doorgaans voorzien van geometrische en diermotieven, maar zelden van florale motieven. Het rozetmotief op deze speld wijst dan ook op andere, stedelijke, invloeden. De speld heeft een ketting en dat betekent dat het uit een paar fibulae bestond, maar de tweede speld is vermoedelijk kwijtgeraakt (voor een vergelijkbare speld zie Rabaté, 1996, p.165). Kledingspelden (fibulae) hebben zowel een gebruiks- als een sierfunctie. Ze worden door Berbervrouwen gebruikt om wikkeldoeken vast te binden. Daarnaast zijn ze onderdeel van de borstsieraden die vrouwen bij feesten en andere bijzondere gelegenheden dragen. Fibulae worden vaak als paar gedragen, de twee spelden worden dan door een ketting verbonden. Deze manier van dragen vereist een zekere precisie, namelijk dat iedere speld precies op schouderhoogte wordt vastgemaakt terwijl de ketting ter hoogte van de buik hangt. De schakelketting, sinselt of asherrab (Berber) genaamd, kan eenvoudig zijn, maar is ook vaak voorzien van een bolvormig hangertje dat versierd is met (edel)stenen of andere ornamenten of een versierde amulet. Fibulae kunnen ook zonder ketting, los van elkaar, gedragen worden. Fibulae zijn er in diverse vormen, de meest voorkomende vormen zijn: driehoek, ruit of cirkel. Met name de driehoekvormige fibula wordt tegenwoordig als symbool voor de Berberidentiteit gebruikt. Het embleem van de driehoekvormige fibula vindt men terug in diverse uitingen van kunst en cultuur en tijdens manifesties. De traditie in Marokko wil dat sieraden van generatie op generatie, van moeder op dochter worden overerfd. De toekomstige bruid krijgt in haar uitzet bijna altijd een fibula. Naast de gebruiks- en sierfunctie dienen deze sieraden nog een ander, economisch, doel. Men bewaart ze om in situaties van financiele nood te kunnen verkopen of te ruilen. Sieraden hebben ook een communicatieve waarde en kunnen bepaalde boodschappen overbrengen. Een sieraad is bijvoorbeeld een teken van liefde. Een vrouw die een fibula, armband, oorring of een khamsa (handje) van zilver draagt, laat haar verbondenheid met haar tradities en afkomst zien. Tot de sieraden waaraan vrouwen een bijzonder waarde hechten behoren de fibulae en khamsa's (handjes). Deze sieraden hebben vaak een magische betekenis gekregen. Vervaardiging De speld is in vorm gegoten en ajour bewerkt. De versieringen zijn gegraveerd. Ondanks verschillen in vorm, omvang en versiering is het vervaardigingsprocedé van fibulae in de Berbergebieden bijna identiek. Nadat het zilver (ruw zilver of gebruikte sieraden en/of muntstukken) in een smeltkroes gesmolten is, wordt het in een tweedelige gietvorm gegoten waarin de afdruk van de speld op nat zand gemaakt is. Vervolgens worden de twee stukken van de gietvorm van elkaar verwijderd en de gevormde speld hieruit gehaald. De ringen van de fibulae zijn uit draad getrokken. Metaal wordt gesmolten en in staafvormig gegoten, vervolgens wordt het met een hamer geslagen tot een dun staafje dat met een tang gebogen kan worden. De geometrische motieven en vormen worden met behulp van een hamer en burijn op een houten aambeeld gegraveerd. De uitgediepte delen worden daarna opgevuld met een zwarte stof. Deze stof is gemaakt van hars van de jeneverbesboom (taqqa). De hars smelt door verhitting en wordt over de band gegoten, die eveneens verhit en nog warmer is. De hars vult de reliëfpartijen op en na afkoeling wordt de overtollige hoeveelheid hars weggeslepen met een vijl. Tenslotte worden de speld gepolijst waardoor de tegenstelling van het glanzend witte zilver tegen de bruinzwarte vulling duidelijk naar voren komt.