Undressed: A Brief History of Underwear

In het Victoria & Albert museum (V&A) staat op dit moment een tentoonstelling over de geschiedenis van het ondergoed. Een goede gelegenheid om een duik te nemen onder de jurken en pakken van toen en nu. Historisch ondergoed laat precies zien wat er op dat moment in de mode is en of de nadruk op de taille, heupen, derrière of de boezem ligt.

Een bouwwerk van baleinen

De tentoonstelling Undressed in het V&A begint met een opstelling van 18^e eeuwse korsetten (stays genoemd), panniers (hoepelrok) en shifts (onderjurken). Door middel van een röntgenfoto die naast de opstelling hangt, zien we goed hoeveel rijen baleintunnels met de hand zijn gestikt, die met riet als baleining zijn gevuld.

Baleinen werden niet alleen voor de korsetten gebruikt; een opstelling met alleen maar panniers, hoepelrokken en tournures laat ons zien hoe met stroken stof en baleinen hele constructies werden gemaakt. Deze constructies representeren de silhouetten van de 18^e en 19^e eeuw: panniers met nadruk op de heupen in de 18^e eeuw, crinolines (groot en rond) en tournures (nadruk op de achterkant van de rok) uit de midden en laat 19^e eeuw.

Cage crinoline, the ‘Princess Louise Jupon Patent’ c. 1871, Victoria and Albert Museum, London

Ook de serie korsetten laten de silhouetten zien door de periodes heen. Zo zien we een begin 19^e eeuws stays die de boezem lift maar geen conische vorm gaf zoals de stays uit de 18^e eeuw. Ook het begin van het stevige insnoeren van de taille in het midden van de 19^e eeuw, wat zich vol houdt tot begin 20^e eeuw met Edwardiaans S-lijn korsetten, wordt hier getoond. De korsetten die zijn uitgekozen ter display zijn bijzonder in uitvoering, gedragen door een bekend persoon of hebben een apart verhaal als achtergrond.

Maar we krijgen ook een glimp te zien van wat de man droeg onder zijn kleding. Onderbroeken werden meestal niet gedragen in de 18^e eeuw. Het overhemd werd dan tussen de benen gevouwen. Een exemplaar van dit hemd en een onderbroek uit die tijd is echter wel te zien en lijkt veel op de kuitbroek die hierover werd gedragen. In de 19^e eeuw droeg men bij koude maanden een gebreid hansop, die voor het moderne oog eerder lijkt op een pyjama. Een groot verschil met de kleurrijke Bjorn Borg boxershorts, of de boxer volledig gemaakt van fishnet.

Alles komt weer in de mode

De tentoonstelling loopt niet chronologisch maar legt verbanden tussen wat men toen droeg en wat men nu draagt, en toont daarmee de evolutie van ondergoed. Soms zijn de verschillen aanzienlijk, denk aan lange Victoriaanse bloomers en de hedendaagse string. Maar in het geval van breitechnieken vallen deze verschillen eigenlijk wel mee. Zo is de vorm van 19^e eeuwse hemden opvallend gelijk aan de snit van Jaeger hemden die in de 20^e eeuw werden gedragen.

Installation view of Undressed: A Brief History of Underwear (c) Victoria and Albert Museum, London

Ondergoed laat precies zien wat er op dat moment in de mode is: de nadruk die op de taille, heupen, derrière of de boezem ligt. De tentoonstelling laat niet alleen zien wat men overdag onder de kleding droeg, maar ook ‘s nachts. Delicate lange zijde jurken uit de jaren 20 afgewerkt met kant, katoenen heren pyjama’s uit de jaren 60 en velours huispakken van nu. Dat alles weer in de mode komt is te zien in de kousen en kousenbanden die opgesteld zijn. In de 18^e eeuw waren kousenbanden noodzakelijk om de kousen omhoog te houden, omdat kousen van toen geen elastiek bevatten. Een eeuw later worden kousenbanden gebruikt als accessoire en door bruiden zelfs als traditie. Zo komen ook de met kant bewerkte kousen uit de begin 19^e eeuw weer terug in de mode, nog extravaganter versierd nu ze daadwerkelijk te zien zijn onder de korte rokken die we tegenwoordig dragen.

Pronken met je lingerie

Ondanks het feit dat de korsetten, onderjurken en petticoats van dure stoffen werden gemaakt, soms geborduurd en vaak afgezet met kostbaar kant, was het niet de bedoeling dat iemand dit zag, in tegenstelling tot hedendaagse lingerie die vaak deels zichtbaar of door de kleding te zien is. Op de 2^e verdieping zien we voorbeelden van deze opvallende lingerie. Van ochtend- en kamerjassen uit de 19^e eeuw die gerust gezien mogen worden, tot latex creaties die men op een (besloten)feest draagt. Bij het zien van het korset, gemaakt door Mr. Pearl voor Dita Von Teese, zien we dat smalle tailles nog steeds in mode zijn en dit korset zeker niet bedoeld is als ondergoed. Dita Von Teese is een Amerikaanse burleske danseres en (fetisj)model. Bezet met duizenden kristallen en op maat gemaakt, is dit een pronkstuk die te zien was in een van haar shows.

Installation view of Undressed: A Brief History of Underwear (c) Victoria and Albert Museum, London

Lingerie is tegenwoordig niet meer alleen ondergoed, veel ontwerpers laten zich door historische en eigentijdse lingerie inspireren om couture stukken te creëren die vele beroemdheden dragen op de rode loper. Wat te denken van een broekpak waarbij een korset in de taille van de broek is verwerkt of een volledig tule jurk met een op de crinoline geïnspireerde hoepelrok gemaakt van riet.

De tentoonstelling is nog tot en met maart 2017 te bezoeken. Zie voor meer informatie de website van het Victoria and Albert Museum.

Installation view of Undressed: A Brief History of Underwear, Victoria and Albert Museum, London

Meer weten?

De catalogus van de tentoonstelling: Undressed

Underwear Fashion in Detail 

Fashionising the body: An intimate history of the Silhouette

Crinoline: Fashion’s Most Magnificant Disaster

Seventeenth Century Womens dress patterns book two

Alle te koop in de giftshop van het museum of online op: https://www.vam.ac.uk/shop/exhibition-ranges/undressed-a-brief-history-of-underwear.html

Shari van der Waals-Atalla is eigenaresse van La Rose Couture, atelier in historische mode en La Rose Soiree, een evenementenbureau in evenementen met historisch thema.