De libelle als inspiratiebron
Overal om ons heen is inspiratie te vinden, als je goed kijkt. Zo heeft de natuur enorm veel bewonderingswaardigheden en word al eeuwen ingezet als inspiratiebron.
Veel spirituele en beschermende betekenissen zijn verbonden met dierlijke figuren, bijvoorbeeld de libelle. In vele culturen werden deze dierlijke inspiratiebronnen gebruikt, al zo lang als de mensheid zich kan heugen.
De libelle zelf is maar een klein diertje, maar de impact die hij heeft gehad op de mensheid is zeker niet klein te noemen. Over heel de wereld werd dit prachtige dier gebruikt om inspiratie uit op te doen op veel verschillende manieren.
Egypte
Ook in de tijd van de Egyptenaren werden dit soort figuren al veel gebruikt, bij alledaagse afbeeldingen, maar nog meer bij bijzondere gelegenheden, zoals het overgaan naar de volgende wereld. Bij de graftombe van Mereruka, de hoogste functionaris die de farao diende, is er op het beeldhouwwerk een libelle te zien. Het beeldhouwwerk beeldt een rivier af, omringd door riet. Verder in de rivier zie je een libelle. De libelle zit gevaarlijk dicht in de buurt van een kikker. Als je nog verder kijkt, zie je een sprinkhaan, een vis en een hand van een man in een boot.
Voor de Egyptenaren was peddelend op het lichte riet door het struikgewas een zeer populaire manier om de rijkdom en schoonheid van de goddelijke schepping te ervaren. De symbolische betekenis van de libelle in het oude Egypte is niet geheel duidelijk. Waarschijnlijk trok het de Egyptenaren aan hoe de libelle zich voedde met de gevreesde mug en zijn larven. Hiernaast werd het insect gewaardeerd om zijn behendige vliegkunsten en snelheid, en zijn succes als roofdier.
Faience
De Egyptenaren geloofden dat wereldse bezittingen erg belangrijk waren in het hiernamaals en gebruikten voor het begraven van hun overledenen alleen de mooiste objecten. De libellenamuletten (afb. 2) omvatten een libellekraal van een halsband. Ze zijn gemaakt van glanzend, helderblauw faience.
De eerste objecten die van faience waren gemaakt, waren kralen die al snel gevolgd werden door kleine votief tempeloffers en koninklijke grafvoorwerpen. De met faience gemaakte objecten werden door de Egyptenaren als magisch beschouwd, gevuld met de eeuwige glans van de zon en doordrenkt met de krachten van wedergeboorte. Zo werd Mereruka begraven met de mooiste objecten, zoals de libelleamuletten gemaakt van faiance.
Japan
Libellen zijn ook in andere landen belangrijke inspiratiebronnen. Denk bijvoorbeeld aan Japan. De libelle stond in oude teksten symbool voor Japan zelf, Akitsushima (land van de libelle), aangezien de vorm van de eilanden lijkt op dit elegante insect. Daarnaast stond de libelle. of kachi-mushi (onoverwinnelijk insect) zoals het werd genoemd, ook symbool voor overwinning, moed, kracht en mannelijkheid.
Het was een favoriet symbool van samoeraikrijgers omdat de libelle een vermaard jager is en zich nooit terugtrekt.Motieven met libellen werden verwerkt in familie-emblemen en gedragen op harnassen (ashigaru) en helmen (kawari kabuto).
De symbolische motieven op de helmen dienden als weergave van een bepaald aspect van de persoonlijkheid van de samoerai of dat van hun bataljons. De libelle werd gewaardeerd om zijn gerichte inspanning en onoverwinnelijke jachttechnieken vanwege zijn manier van omhoog, omlaag en zijwaarts bewegen terwijl zijn blik strak op de vijand gericht blijft (afb. 3,4,5).
Inro
Een accessoire waarbij een prachtige libelle afgebeeld wordt is de inro in de collectie van The Metropolitan Museum of Art (afb.6). Een inro werd in eerste instantie als draagbaar identiteitszegel en medicijnhouder voor op reis ontworpen. Uiteindelijk is dit ontwikkeld tot een traditionele houder voor kleine objecten.
Je droeg dit accessoire om je middel als je een kimono droeg. Inro’s waren vaak erg decoratief versierd met verschillende materialen zoals lak en zijn vaak meer decoratief dan ander Japans lakwerk
In de Edo periode (1603-1868) werd de inro populaire als mannenaccessoire. Naarmate de laktechniek richting het einde van de Edo periode naar de Meiji periode (1868-1912) vorderde, verbeterde de kwaliteit en begon de waarde van de inro te stijgen. Langzamerhand werd de inro niet langer gebruikt als een accessoire. Het werd nu beschouwd als een kunstobject om te verzamelen.
De inro uit de collectie van het MET museum is een voorbeeld uit de Edo periode. Op de inro is aan de voorzijde een libelle te zien. Waarbij als je hem omdraait een sprinkhaan zult zien. Hoge kwaliteit sieraden hebben vaak een mooie sluiting of onzichtbare sluiting en een fijn bewerkte achterkant. Vooral bij sierjuwelen zal hier veel aandacht aan zijn besteed.
De achterkant kan zijn voorzien van versieringen die tijdens het dragen niet te zien zijn. Deze dienen puur als een geheim plezier voor de drager. Het is aannemelijk dat dit sieraad ooit in het bezit is geweest van een samoerai aangezien libellenmotieven ook werden verwerkt in kleding en accessoires.
Feministisch symbool
De laatste eigenaar van dit prachtstuk was Louisine Havemeyer(1855 - 1929). Havemeyer was een kunstverzamelaar, feministe en filantroop. Ze leverde belangrijke steun aan de beweging voor vrouwenkiesrecht in de Verenigde Staten. Omdat het feminisme voor die tijd nog niet geheel gebruikelijk was kun je stellen dat deze krachtige en strijdvaardige vrouw zich aangetrokken voelde tot de libelle als symbool van kracht, overwinning en moed.
Terwijl Louisine dit prachtstuk nog droeg ontstond er in de late jaren 60 van de 18e eeuw in Parijs een algemene fascinatie voor Japanse kunst. Japanse kunst, mode en accessoires werden een ware rage. Zo gaven Japanse meesters lezingen en masterclasses over de kunst van het Oosten. Op de golf van deze interesse in de kunst verschijnen Japanse motieven in sieraden.
Europa
De natuur was al lange tijd een invloedrijke inspiratiebron, Met name in de kunststroming Art Nouveau, ook bekend als de Jugendstil, die tussen 1890-1914 op verschillende plaatsen in Europa populair was, werd de natuur een belangrijk thema en motief. De Art Nouveau manifesteerde zich vooral in de architectuur, de schilderkunst en toegepaste kunst. De libelle symboliseerde veel thema’s waar deze beweging voor stond: natuur, sensualiteit en metamorfose van de ene fysieke vorm naar de andere. De libelle is dan ook kenmerkend voor de Art Nouveau.
Voor vrijwel alle belangrijke goudsmeden van de Art Nouveau, van Reneé Lalique (1860-1945) tot Lucien Gaillard (1861–1942), was de schoonheid en elegantie van de libelle een inspiratiebron.
Plique-à-jour
In de kam (afb. 7) van Gaillard uit de collectie van het Rijksmuseum is de fascinatie voor libellen goed terug te zien. Hij heeft de libellen heel elegant weergegeven met veel detail. Lucien heeft veel aandacht besteed aan de vleugels die vederlicht lijken door het gebruik van plique-à-jour email dat een ragfijn draadraamwerk creëert waar het licht doorheen schijnt. Goudsmeden realiseerden hiermee levensechte vleugels waardoor de insecten eruitzagen alsof ze konden wegvliegen. Dit creëert een effect van vrijheid en lichtheid, zoals de libelle is (Afb. 8).
In het oude Egypte werd de libelle gezien als symbool voor de overgang naar het hiernamaals, waar Mereruka mee werd begraven. Voor Louisine betekende de libelle kracht, voor haarzelf, en haar doelen. Voor Lalique en Gaillard betekent de libelle vrijheid. Zo is in elke cultuur de libelle een andere vorm van inspiratie, en kan deze op honderden verschillende wijzen bekeken worden. Dat is de kracht die de libelle door de verschillende tijden en culturen met zich mee heeft gedragen, waarbij hij eenieder anders inspireert.
NB:Faience: een geglazuurd keramisch materiaal gemaakt van silica, alkalische zouten, kalk en metallic turquoise kleurstof.
Links
https://dragonflydancing.com/ancient-egypt-dragonflies-from-the-old-and-middle-kingdoms/
https://www.metmuseum.org/
https://mmbeautyandthebeasts.wixsite.com/mmbeautyandthebeasts/the-japanese-armour
https://en.wikipedia.org/wiki/Inro
https://collectie.wereldculturen.nl/#/query/75d1d81b-13fe-48ec-b44a-e9cd...
https://nl.wikipedia.org/wiki/Louisine_Havemeyer
http://www.thejewelleryeditor.com/jewellery/vintage/article/the-grace-and-elegance-of-dragonfly-jewellery/
https://nasvete.com/art-nouveau-style-jeweler-lucien-gaillard/
Deel
Aanvullingen
Vul deze informatie aan of geef een reactie
Reactie