Marie Jes Ghering-van Ierlant (1928-2022), gepassioneerd verzamelaar & onderzoekster

Het is de eerste keer dat ModeMuze aandacht besteedt aan het overlijden van iemand die veel heeft bijgedragen aan de kennis van de mode- en kostuumgeschiedenis. Niet iedereen zal de besprokene gekend hebben, maar het lijkt ModeMuze goed om de pijlers waarop onze huidige kennis rust onder de brede aandacht te brengen. Mocht zich in de toekomst weer iets dergelijks voordoen, kunnen jullie een blog van ons verwachten.

In 1987 vierde de Noord-Brabantse stad Bergen op Zoom zijn 700^e verjaardag en als onderdeel daarvan werd de inwoners gevraagd zich in historische kleren te steken. Of dit idee van Marie Jes kwam weet ik niet, maar wel dat zij meteen na de bekendmaking in 1986 aan de slag ging.

M. Ghering-van Ierlant, A. Weyts-Ramondt, Mode in de Zuidelijke Nederlanden met de schijnwerpers gericht op Bergen op Zoom,, 1986, ISBN 90-9001229-X

Mode in de Zuidelijke Nederlanden

De geboortige Tilburgse, die met haar man en gezin in Bergen op Zoom woonde, verzamelde literatuur, belde museumconservatoren, sprak met (lokale) historici en koos uiteindelijk het tijdvak 1490-1530. Om haar mede-inwoners te enthousiasmeren publiceerde Marie Jes het boekje Mode in de Zuidelijke Nederlanden met de schijnwerpers gericht op Bergen op Zoom waarin niet alleen een kort kostuum-historisch overzicht boordevol illustraties, maar ook patronen zodat iedereen meteen aan de slag kon.

Dit illustreert haar niet aflatende enthousiasme, gedrevenheid, nieuwgierigheid en interesse die zich vooral toespitste op haar steeds verder groeiende verzameling kostuum-/ modeprenten. Hierbij ging het Marie Jes zeker niet alleen om het esthetische aspect, maar vooral ook om de gebruikte technieken en de ontwikkeling van het medium modeprent.

Mode in prent

Als onderzoeker vóór het internettijdperk was zij ‘gedwongen’ om regelmatig naar de grote verzamelingen in de Bibliothèque Nationale de France (Parijs) en het V&A (Londen) te reizen waar ze ook afspraken had met buitenlandse kenners, zoals Raymond Gaudriault - die in 1988 zijn overzichtswerk Répertoire de la gravure de mode française des origines à 1815 publiceerde. Marie Jes kon heel levendig en vol enthousiasme over deze inspirerende ontmoetingen vertellen.

In 1988 verscheen ook Marie Jes’ eigen standaardwerk Mode in Prent (1550-1914) bij de gelijknamige tentoonstelling in het Nederlands Kostuummuseum (tegenwoordig Kunstmuseum) in Den Haag.

Eyeopener

Deze tentoonstelling en publicatie waren een eyeopener voor vele omdat Marie Jes overtuigend aantoonde dat veel voorstellingen bij herhaling werden gekopieerd en ‘opnieuw’ uitgebracht door gerenommeerde graveurs en uitgevers. Daarbij werd de nieuwe afbeelding steeds spiegelbeeldig van de voorafgaande afgedrukt, maar daar kom je uitsluitend achter wanneer je het allereerste begin c.q. het origineel weet te traceren.

Marie Jes’ jarenlange (inter)nationale speurtochten hadden tot dit inzicht geleid. Kostuum-/ modeprenten verloren hun ‘absolute werkelijkheid’, die tot dan toe onder andere werd gebruikt om kostuums te dateren. Een heel belangrijke stap in de ontwikkeling van de modegeschiedenis.

Modetijdschriften

Maar, Marie Jes ging niet op haar lauweren rusten. Ze wilde ook aandacht besteden aan de geschreven informatie in de modetijdschriften, die vaak stiefmoederlijk wordt behandeld en die - gekoppeld aan de bijbehorende prenten - gebruiken om de modegeschiedenis aan te vullen. Daarom verscheen in 2007 het in eigen beheer uitgegeven en door haar dochter Felice Ghering vormgegeven boek Vrouwenmode in Prent, modeprenten 1780-1930 waarin de prenten uit Marie Jes’ collectie centraal staan.

M.A. Ghering-van Ierlant, Vrouwenmode in Prent…, 2007, ISBN 978-90-78839-01-9

Dit boek is nog steeds te koop en een aanrader voor iedereen die benieuwd is naar de informatie die de lezeressen van deze vroege modetijdschriften kregen in woord en beeld.

In 2007 en 2008 waren prenten uit Marie Jes’ collectie ook onderdeel van twee tentoonstellingen: Les Élegantes in het Modemuseum in Hasselt (B) en Modieus Vrouwenbeeld, modeprenten 1780-1930 in Museum Kempenland in Eindhoven. In Hasselt waren de prenten te zien in combinatie met kostuums uit de verzameling van Jacoba de Jonge-de Meijere.

Prentenverzameling

Inmiddels was Marie Jes al op leeftijd en zocht zij een goede museale bestemming voor haar verzameling. Ze wilde een plek waar de collectie van ca. 4.500 prenten in zijn geheel konden worden opgenomen, die toegankelijk was voor het publiek en waar niet alleen goede conservatorische omstandigheden waren, maar ook verder onderzoek gedaan kon worden.

Uiteindelijk was het Prentenkabinet van het Rijksmuseum de gelukkige en begon conservator Els Verhaak met Judith van Amelsvoort – ondersteund door Marie Jes - aan het digitaal (ADLIB, Rijksstudio) toegankelijk maken van de prenten. Deze belangrijke aanwinst werd gevierd met de tentoonstelling New for Now, the origin of fashion magazines/ de opkomst van het modetijdschrift in 2015, die werd geopend door de bekende Engelse modejournaliste Suzy Menkes.

Hoewel de bijbehorende publicatie van Georgette Koning en Els Verhaak niet uitsluitend over Marie Jes’ verzameling gaat, krijgt haar enorme bijdrage aan de collectie modeprenten van het Rijksmuseum uiteraard de nodige aandacht.

Herinneren

Nu haar verzameling goed was ondergebracht en voor iedereen digitaal of ter plekke te raadplegen, kon Marie Jes haar tijd aan andere dingen besteden. Breed geïnteresseerd als ze was, waren er genoeg historische momenten dicht bij huis te onderzoeken die in 2018 zelfs uitmondden in een podcast. Tot op het laatst bleef Marie Jes actief en zo zullen wij ons haar blijven herinneren als een zacht-gevooisde, vriendelijke en zeer gepassioneerde onderzoekster en schrijfster.