Lelijk eendje of mooie zwaan? De ‘ugly shoe’ trend onder de loep
“One man’s trash is another man’s treasure” luidt een bekend gezegde. Dit geldt zeker voor de zogenaamde ‘ugly shoe’ trend die van geen ophouden weet.
Een van de laatste ontwikkelingen op dit gebied zijn schoenen die uit een cartoon lijken te komen. Zo was daar opeens overal de uit de kluiten gewassen Big Red Boot van kunstcollectief MSCHF. Het Spaanse Loewe doet vrolijk mee met buitenproportionele pumps die opgeblazen lijken te zijn (hoofdafbeelding).
Deze creaties voegen zich bij de groep van ugly shoes waartoe ook onder andere dad sneakers, Birkenstocks en Crocs behoren. Het is hoog tijd om dit bijzondere fenomeen eens te ontleden. Bovendien, wat is er te zien van de ugly shoe trend in de collectie van het Schoenenkwartier?
Er was eens…
Waar komt de ugly shoe trend vandaan? Daarvoor moeten we terug naar het jaar 2017 toen Balenciaga de Triple S uitbracht, wat veelal gezien wordt als het begin van deze trend. De Triple S sneaker heeft een enorme chunky zool die uit drie afzonderlijke zolen lijkt te bestaan, vandaar ook de naam. Met deze schoen maakte Demna Gvasalia in een klap de ugly shoe populair en cool.
Hiervoor waren dergelijke schoenen met een ondersteunende zool vooral praktisch. Het is niet voor niets dat deze sneakers nog altijd de bijnaam dad sneakers dragen; voor Balenciaga waren vaders de enige die nog zulke dikke zolen droegen. In navolging van de Triple S volgden vele merken met hun eigen chunky sneaker en kregen klassieke modellen uit de jaren 90 een tweede leven.
Het ultieme dad shoe merk is wellicht New Balance; hun praktische hardloopschoenen groeiden ineens uit tot een gewild mode-item (afb. 1).
Hiermee komen we bij misschien wel het meest onderscheidende element van de ugly shoe: het belang van comfort. De consument verlangt steeds meer naar comfort, een verlangen dat door de pandemie alleen maar gesterkt is. Social media speelt eveneens een belangrijke rol in de popularisering van de lelijke schoen.
Mensen kunnen zo hun individualiteit laten zien en op humoristische wijze tonen dat ze op de hoogte zijn van het modediscours, waarbij ze afstand nemen van het perfecte schoonheidsideaal. Bovendien doet iets ‘geks’ het altijd goed op social media. Als jij er uit weet te springen, bijvoorbeeld met een ugly shoe, trek je de aandacht en stromen de likes binnen.
…een gezondheidssandaal
Het belang van comfort komt ook sterk naar voren in de heropleving van verschillende soorten sandalen, veelal oorspronkelijk ontworpen als gezondheidsschoenen. Neem de sandalen met klittenband, in de volksmond soms ‘Jezus Nikes’ genoemd.
Deze sandaal is bij uitstek praktisch en is lange tijd als seksloos gezien, al helemaal als ze gedragen werden met sokken. Een voorbeeld hiervan is de Receptor sandaal van Ecco die ontworpen is met ultiem loopcomfort op zowel verhard als onverhard terrein in gedachten (afb. 2).
Eliza Brooke schreef in de New York Times een artikel waarin ze onderzoekt waar de groeiende populariteit van dergelijke sandalen in recente jaren vandaan komt. Zij neemt hierbij de Teva-sandaal, de eerste sportsandaal met klittenband, als uitgangspunt.
De Teva was oorspronkelijk ontworpen door een raft-instructeur in 1984, omdat hij het beu was dat hij telkens zijn flipflops verloor. Hoewel het van origine dus vooral praktisch was, wordt het nu als mode-item vooral gedragen om je outsider status te onderschrijven en jezelf dus te onderscheiden.
Jason Chen, een andere schrijver bij de New York Times, plaatst de sandaal in de bredere trend van gorpcore; technische kleding die gedragen wordt in het alledaagse leven. Een ander bekend voorbeeld hiervan is het merk Patagonia.
De Belgische ontwerper Walter van Beirendonck zag al eerder het potentieel van de klittenband sandaal in. Zijn fascinatie voor hightechmaterialen, die eerder in het domein van sportkleding behoorden dan in de modewereld, past in zijn anarchistische visie waarbij hij politieke statements en vragen over bijvoorbeeld genderidentiteit niet schuwt.
Voor wie er anders uit wil zien, kan al decennia bij Van Beirendonck terecht. Zo kwam hij in 2000 al op de proppen met de Puzzle Sneaker (afb. 3), lange tijd voordat de trend van de klittenbandsandaal zijn intrede deed.
Daarentegen zijn er ook merken die aan de haal gaan met de esthetiek van de klittenbandsandaal, om hier vervolgens een eigentijds ontwerp van te maken, zoals de Lua Ivory Sandal van het merk United Nude uit de spring/summer 2018 collectie (afb. 4).
De brede wreefbanden doen denken aan de klittenbandsandaal van weleer, maar dan met een modieuze upgrade. Let ook op de dikke zool, zoals gezegd een ander kenmerkend element van de ugly shoe. Deze collectie van United Nude was gevuld met soortgelijke sandalen.
Als het over gezondheidssandalen gaat, is er een merk dat absoluut niet mag ontbreken, namelijk de welbekende Birkenstocks. De wortels van dit Duitse merk gaan terug tot de 18e eeuw, naar 1774 om precies te zijn. Dan wordt Johannes Birkenstock voor het eerst genoemd als meesterschoenmaker.
Hij was werkzaam op het Duitse platteland waar schoenen vooral robuust moesten zijn. Het belang van de natuur voor de schoen bleef een pijler voor het merk. In 1902 kwam Konrad Birkenstock met de eerste inlegzool om het afrollen van de voet te optimaliseren. In 1913 patenteerde hij een inlegzool van kurk en latex met de naam Fußbett; de kenmerkende zool van Birkenstock was geboren.
Lange tijd moest de modewereld echter niets van de gezondheidssandalen hebben. Alleen bepaalde subculturen zoals de hippies omarmden de sandaal, juist om zich te kunnen onderscheiden van de maatschappij en diens heersende idealen.
Vanaf de jaren 90 duiken Birkenstocks her en der op in de mode. Zo stuurde Marc Jacobs in 1993 voor zijn grunge collectie voor Perry Ellis de modellen de catwalk op met – je raadt het al – Birkenstocks. Echter viel dit niet in goede aarde; het leidde zelfs tot het ontslag van Jacobs. Echter onderstreepte dit voor een select groepje ingewijden de status van Birkenstocks als een symbool van rebellie.
In recente jaren heeft vooral het Boston model van de Birkenstock een vlucht genomen. The Guardian berichtte eind 2022 dat de online modezoekmachine Lyst een groei van maar liefst 593% zag in het aantal zoekopdrachten naar de Boston.
In de collectie van het Schoenenkwartier zijn meerdere monstervoorbeelden van dit model te vinden, waaronder een met Stars and Stripes (afb. 5). Echter is deze variant voor de huidige rage te schreeuwerig. Sterren en influencers kiezen liever voor een neutrale variant van bruin suède.
…een klomp
Van de Boston Birkenstock is het maar een kleine sprong naar dat andere, veelal verguisde schoeisel; Crocs. Deze schoenen zagen in 2002 het levenslicht als bootschoen. Ze verschaften grip, waren waterproof en beschermden de voet.
Met het speciale schuim van Crocs, zijn de schoenen echter ook op het vasteland te dragen, net zoals dat krokodillen zowel in het water als op het land leven. De schoenen kregen bekendheid als het favoriete schoeisel van verplegers (afb. 6).
Wat wellicht weinigen voor mogelijk hadden gehouden, is dat de Crocs op een dag nog eens trendy zouden worden. Toch is dat moment nu daar. Het begin van deze verandering is in 2016 ingezet, toen Crocs een samenwerking aanging met de Britse ontwerper Cristopher Kane. Balenciaga kon natuurlijk niet achterblijven en kwam in 2018 met een eigen samenwerking.
Daardoor zijn er nu Crocs met een stiletto hak, platform Crocs of Crocs als regenlaarzen. Sterren als Bad Bunny, Rosalìa en Justin Bieber lopen weg met de klomp. Die laatste had zelfs een samenwerking met het merk, de resulterende schoen was onlangs nog in het Schoenenkwartier te zien als bruikleen in de tentoonstelling Put On Your Red Shoes. De Biebster zelf draagt de Crocs met zijn Drew House sokken (afb. 7).
Bovendien gaf industrieel ontwerper Salehe Bembury met zijn uitgesproken ontwerp de Crocs ware streetwear creds (afb. 8). In resale gaan ‘zijn’ Pollex Croc voor tienmaal de verkoopprijs over de kop. Bembury was de eerste externe ontwerper die de gebruikelijke mal van Crocs mocht aanpassen naar zijn eigen specifieke vormentaal.
Het is een logisch vervolg op de adidas Yeezy Foam Runner (afb. 9), die in 2019 voor het eerst werd uitgebracht. Deze Foam Runner is gemaakt van geïnjecteerd EVA schuim, waardoor het mogelijk is om de schoenen als het ware te boetseren.
…een schoen als gimmick
De laatste tijd zien we steeds meer schoenen die haast gimmicks lijken, alsof ze vooral bedoeld zijn als gekkigheid om viral te kunnen gaan op social media. Want waarom zou je anders de kikkerklompjes van Jonathan Anderson x Wellipets aandoen?
Voorheen waren zulke schoenen vooral voorbehouden aan kinderen, zoals deze speciale Dr. Martens met een Ninja Turtles thema die voortkwam uit een samenwerking met Nickelodeon (afb. 10). Overigens waren de kikkerklompjes van Wellipets van origine ook zo bedoeld. De kikkerregenlaarzen van prins William en Harry vormden de inspiratiebron.
Hoewel de cartooneske schoenen op het moment extreme vormen aannemen, waren er al eerder ontwerpers die visuele grapjes in hun schoenen opnamen, zij het op een subtielere manier. Een van hen is Beth Levine, ook wel The First Lady of Shoes genoemd. Zij was een van de belangrijkste schoenontwerpers allertijden die onder de naam van haar man Herbert Levine innovatieve schoenen op de markt bracht.
Ze experimenteerde met materialen en vormen om zo tot een geheel eigen signatuur te komen. Haar unieke ontwerpen waren en fantasierijk en humoristisch. Dit is te zien in haar ontwerp Race Car, een loafer die is gemodelleerd als raceauto inclusief een kunststof tong als voorruit (afb. 11).
Een andere toonaangevende schoenontwerper, André Perugia, was eveneens niet vies van humor en originaliteit. In 1955 bracht hij een collectie uit waarbij elke schoen was geïnspireerd op een twintigste-eeuwse kunstenaar.
Onder hen was George Braque, wat uitmondde in een schoen in de vorm van een vis. Hoewel deze pump zich niet in de collectie van het Schoenenkwartier bevindt, is er wel een andere opvallende vissenpump van het merk Arthur (afb. 12).
In de jaren 80 was de Japanse schoenontwerper Tokio Kumagaï bepalend in de schoenmode met zijn ontwerpen die balanceerden op de grens van kunst en vormgeving. Kumagaï studeerde af aan de Bunka College of Fashion, waar onder andere Takada Kenzo en Issey Miyake ook afstudeerden. Kumagaï ontwierp schoenen voor vrouwen die van kwaliteit en originaliteit houden.
Dit is terug te zien in zijn speelse ontwerpen, zoals onderstaande ballerina met een vlecht bevestigd aan de tong, een oog op het voorblad met gestikte wimpers en een ‘snor’ boven de open neus (afb. 13). Deze schoen is ontworpen door Kumagaï’s assistent Yoichi Nagasawa. Op 24 oktober 1987 overleed Kumagaï namelijk vroegtijdig op slechts veertigjarige leeftijd waarna Nagasawa, die toen al acht jaar zijn assistent was geweest, het stokje overnam.
De ugly shoe heeft dus vele verschijningsvormen. Van het cartooneske, tot het oerdegelijke; je kunt er alle kanten mee op. Hoe dan ook, het fenomeen van de lelijke schoen zal mensen blijven verdelen.
Voor sommigen zijn de schoenen lelijke eendjes, terwijl het voor anderen mooie zwanen zijn. Echter kunnen we er niet omheen dat de ugly shoe trend en de modewereld elkaar hebben gevonden. Of ze daadwerkelijk lang en gelukkig samen zullen leven, blijft te bezien.
Hoofdbeeld: Loewe, campagnebeeld spring/summer 2023 met de Comic lacquered foam pump. © David Sims / Loewe.
Deel
Aanvullingen
Vul deze informatie aan of geef een reactie
Reactie