Een Fries kostuum voor prinses Juliana (1937)

De koninginnen Wilhelmina en Juliana kregen van jongs af aan Friese streekdrachtkostuums cadeau als uiting van de speciale band van Friesland met het Huis Oranje-Nassau. Deze kostuums zijn in het Koninklijk Huisarchief bewaard gebleven.

Huwelijksgeschenk

Bij haar huwelijk met prins Bernhard in 1937 kreeg prinses Juliana een zeer kostbaar oud-Fries kostuum cadeau, waarvoor het ‘Comité voor het Huwelijksgeschenk der Friesche vrouwen’ geld had ingezameld. De prinses zocht zelf uit verschillende stalen het resedagroene damast uit. Het kostuum werd gemaakt door juffrouw Burg, een specialist op het gebied van de oud-Friese vrouwendracht. Bijzonder was dat zij niet van patroon, maar uit het hoofd werkte.

Ruim vierhonderd arbeidsuren zitten in dit geheel gevoerde Friese kostuum verborgen. Volgens een krantenbericht in de Leeuwarder Courant was het maken van het kanten schort het meest arbeidsintensief: ”Zij bestaat uit fijne tulle, versierd met bloemmotiefjes. Over ieder der kleine bloempjes in 't midden werkte mevr. De Vries (…) ongeveer drie uren en de vervaardiging van de geheele schort kostte haar zes weken, gedurende welke tijd zij per etmaal slechts enkele uren sliep. Het patroon van het werk is voor een deel eigen vinding en voor het overige ontleend aan enkele stukken oude kant, die het Friesch museum rijk is.”

Bij het kostuum hoorden vaste onderdelen, zoals het oorijzer en de beugeltas. Op het oorijzer en de beugeltas waren Friese motieven aangebracht. De sleutel op de tas is het embleem van de huisvrouw.

Princessehof

Voordat het kostuum aan prinses Juliana werd aangeboden, werd het eerst tentoongesteld in het Princessehof, het stadspaleis van de Oranjes in Leeuwarden, waar het tegen betaling van tien cent voor het goede doel door ruim zestienhonderd bezoekers werd bekeken (afb. 2). Het leek bij het aankleden bijna onmogelijk om van de wufte etalage pop met Parijse allure een Friezin te maken, maar dat lukte uiteindelijk door het zwarte permanentkapsel onder de gouden kap te verstoppen.

Afb. 2 Het Fries kostuum van prinses Juliana. Foto uit Historia.

De overhandiging

Op 31 december 1936 werd het kostbare kostuum door zes dames in Fries kostuum, getooid met de mooiste juwelen, aan het prinselijk paar in Den Haag overhandigd. Vooraf waren de dames bang dat ze niet veel aandacht van het prinselijk paar zouden krijgen, omdat er die dag meer delegaties waren. Gelukkig bleek dit erg mee te vallen. Het hele verhaal van de aanbieding stond in het Nieuwsblad van Friesland beschreven: ”Alles was tot in de puntjes verzorgd. Zelfs de emballage, de doozen en doosjes waarin alles verpakt was, was zoo, dat ze precies oud leek. Ü weet het wel, doozen beplakt met papier, waarop allerlei kleine bloemetjes en vlindertjes. (…)"

"Zoodra de auto's stilhielden voor het paleis aan de Kneuterdijk — beeldig versierd is dat — kwam de opperkamerheer baron Baud met enkele lakeien naar buiten, begroette ons uiterst hoflijk en hielp vervolgens stevig mee om de Hindelooper kist uit de auto te laden en naar binnen te dragen.(…) Hoeveel dingen hadden wij niet bij ons! Het hield niet op! Alles werd dadelijk naar de zaal gebracht, waar het bruidspaar ontving. Terwijl mijnheer Baud en de lakeien hiermee bezig waren wachtten wij een oogenblik. Een deputatie, die juist haar geschenken had overhandigd, verliet het paleis. Maar ze bleven even talmen om ons te bekijken. We waren, dat weet u, allemaal in Friesch costuum. En ieder costuum was weer anders, anders van kleur en anders van snit. Een beelderige japon van licht sits was er bij en een donkere van héél oude, geruite stof. Prachtig was het.”

Hindelooper matrozenkist

“Om elf uur ongeveer werden wij tot het bruidspaar toegelaten. Het was heusch een statige optocht. leder was getooid met de mooiste juweelen. Dat flonkerde allemaal! En de mutsen, strak gespannen over de gouden oorijzers, zaten onberispelijk. Witte kousen, witte handschoenen, de châtelaine om de middel, het was prachtig! Het oud-Friesch costuum is toch wel zóó mooi! De ontvangst, die de Friesche vrouwen van de zijde van het vorstelijk bruidspaar ten deel viel was zoo, dat de leden van de deputatie deze oogenblikken hun leven lang zullen onthouden."

"De prachtige Hindelooper matrozenkist hadden de lakeien neergezet voor de tafel met geschenken, op de schragen, precies zooals het behoorde. Mevrouw van Harinxma heeft de Prinses, dadelijk na ons binnentreden, de sleutel van de kist overhandigd, die versierd was met een groote witte strik. En vervolgens heeft zij een toespraak gehouden, een keurige toespraak, waarin zij er op wees. met hoeveel vreugde de Friesche vrouwen de geschenken hadden bijeengebracht."

Afb. 3 Een jaar later kreeg Juliana van de Friese vrouwen een pop, gemaakt door mevrouw Lutske Vonk-Migchels te Ureterp. De pop leek sprekend op de prinses en ging gekleed in hetzelfde Friese kostuum. Foto: Tom Haartsen.

"Nu en toen hebben we gezamenlijk alles uitgepakt. Aan tijd is niet gedacht! Vol belangstelling kwamen de Prins en de Prinses om de kist staan. Het costuum hebben we, heel huiselijk, over een tafel gespreid en de schort, die prachtige kanten schort, nam de Prinses op haar handen! Ze was vol bewondering!”

Hoewel prinses Juliana het Friese kostuum prachtig vond heeft zij het, in tegenstelling tot koningin Wilhelmina, nooit in het openbaar gedragen.

Deze blogpost is een bewerking van mijn artikel ‘Koninginnen in streekdracht’, dat eerder verscheen in het jaarboek Kostuum van de Nederlandse Kostuumvereniging (Kostuum 2013, pp. 22-37). Het eerste deel van deze blogserie ging over de Friese kostuums van koningin Wilhelmina.

Modemuze werkt samen met de Kostuumvereniging. Maandelijks verschijnen artikelen uit het rijke archief van de vereniging op Modemuze. Voor meer informatie over de NKV, een abonnement op het Bulletin of de thematische jaarboeken zie website Nederlandse Kostuumvereniging of register jaarboeken: http://kostuumvereniging.nl/wordpress/wp-content/uploads/2016/02/register.pdf