Boro: repareren op z’n Japans

Is je jas stuk, dan kun je overwegen hem te laten repareren. Het liefst op zo’n manier dat je niet meer kunt zien dat er ooit een gat in heeft gezeten. Zo doen we dat in het Westen. In Japan gaat men van oudsher anders om met reparaties: daar mogen reparaties gezien worden. Een zichtbare reparatie illustreert de tijd en energie die de gebruiker heeft geïnvesteerd in het object. Het maakt een object uniek en waardevol.

Wabi-Sabi

Wat we wel en niet mooi vinden, is niet alleen onderhevig aan de tijd – in de Middeleeuwen had men een ander schoonheidsideaal dan wat we nu hebben – maar ook aan cultuur. Zo hechten we in het westen vooral veel waarde aan alles wat nieuw en onbeschadigd is, terwijl men in Japan van oudsher schoonheid ziet in dingen die sporen laten zien van tijd en gebruik. De waardering van zichtbare vergankelijkheid past bij de Japanse levensfilosofie wabi-sabi. Een exacte definitie geven van wabi-sabi is niet gemakkelijk, zelfs niet voor Japanners. Het is vooral een gevoel dat zich moeilijk laat vangen in intellectuele termen.

Simpel gezegd bestaat wabi-sabi uit twee woorden: wabi en sabi. Wabi staat van oorsprong voor eenvoud en soberheid. Sabi gaat over het accepteren dat dingen veranderen. Wabi is een manier van leven. Sabi refereert aan materie en objecten. De in het Westen meest gehanteerde definitie van wabi-sabi is het zien van schoonheid in imperfectie, tijdelijkheid en incompleetheid.

Wabi-sabi theekopje.

Zichtbaar repareren

In een cultuur waar vergankelijkheid gewaardeerd wordt, speelt het repareren van dingen een andere rol dan in culturen waar ‘zichtbaar ouder worden’ vaak gekoppeld wordt aan waardeverlies. Een met het oog waarneembare reparatie illustreert de tijd en energie die de gebruiker heeft geïnvesteerd in het object. Het maakt een object uniek.

Boro is zo’n vorm van zichtbaar repareren. De term boro refereert aan de staat van objecten die zijn gebruikt en verbruikt en die met reparaties weer zijn opgelapt. Boro is geboren uit pure noodzaak. Katoen was eeuwenlang zeer kostbaar in Japan. Tot ver in de twintigste eeuw leefden veel Japanners op het platteland in armoede. Het weggooien van een versleten kledingstuk was simpelweg geen optie. In plaats daarvan repareerde en versterkte men al het dagelijks gebruikte textiel door lapjes in indigo geverfde stof over slijtageplekken te borduren. Kleding werd door boro toe te passen niet alleen sterker, maar ook warmer.

Boro werd toegepast op (werk)kleding, maar ook op futons (traditioneel Japanse slaapmat) en ander huishoudelijk textiel. Je herkent boro aan de combinaties van onregelmatige patronen en texturen van indigo stoffen.

Detail boro kimono. Bron: Sri Threads.

Nauw verbonden met boro is sashiko. Deze borduurtechniek wordt toegepast om de verschillende indigo stofjes aan het originele kledingstuk vast te zetten. Bij sashiko worden contrasterende katoenen garens gebruikt waarmee in simpele steken geometrische en grafische patronen worden gemaakt.

Sashiko borduurwerk, Bron: Sri Threads.

Schaarste en schaamte

Hoewel men vandaag de dag zowel in Japan als in de rest van de wereld de schoonheid ziet van met boro gerepareerd textiel, schaamden Japanners zich er in de periode na de Tweede Wereldoorlog vooral voor. Boro stond symbool voor de armoede van het land. Liever droegen ze de kleding die Amerikaanse soldaten meebrachten, en dan vooral denim. Deze liefde voor denim inspireerde in de jaren zeventig van de vorige eeuw het begin van de Japanse denim industrie. Twee decennia later werd Japanse denim wereldwijd ongekend populair en daarmee nam ook de interesse in andere Japanse stoffen toe, waaronder boro textiel. Op boro en sashiko geïnspireerde kleding haalt sindsdien zelfs regelmatig de catwalk, zoals vrij recentelijk te zien bij onder andere Maison Martin Margiela, Altuzarra en Junya Watanabe.

Maison Martin Margiela, Fall 2011 Couture. Bron: Vogue.

Altuzarra, Spring 2014. Bron: Vogue.

Junya Watanabe, Spring 2015. Bron: Style.com

Boro is ooit ontstaan als oplossing voor de schaarste van katoen en hoewel er vandaag de dag genoeg katoen lijkt voor iedereen hebben we toch ook zeker te maken met schaarste. Het besef dat we zuinig moeten omspringen met grondstoffen leeft bij steeds meer consumenten en gelukkig ook producenten. Boro sluit naadloos aan bij deze tendens. Het is een simpele manier om de levenscyclus van de kleding te verlengen, met altijd een uniek eindresultaat.

Kuitlange werkbroek van donkerblauw keperkatoen, ca. 1950/1960, collectie Museum Rotterdam

Spijkerbroek, Levi's 501, bewerking: Rob Geerlings, ca. 1990/1994, collectie Museum Rotterdam

Zelf je denim repareren met boro en sashiko? Dat kan. Sashiko draad is verkrijgbaar bij handwerkwinkels en de lapjes stof kun je maken van oude denim kleding, of natuurlijk kopen bij patchworkwinkels. Even googelen op ‘DIY boro’ levert vele handleidingen op die je op weg helpen.

Literatuur:

Beerkens, A., ‘Amekaji’, in Blue Jeans, Utrecht, Centraal Museum, 2012
Koren, L., Wabi-Sabi for Artists, Designers, Poets & Philosophers, Point Reyes, Imperfect Publishing, 1994 
Wada, Yoshiko Iwamoto, "Boro no Bi: Beauty in Humility—Repaired Cotton Rags of Old Japan" (2004). Textile Society of America Symposium Proceedings. Paper 458 
http://www.stylink.nl/blogs/3-blogs/1780-traditioneel-japans-ambacht-in-hedendaags-design 
http://www.boisbuchet.org/boro-the-fabric-of-life/