The Batik Stand, A Stand for Batik

 
23 juli 2019
Sabine Bolk
Beeldend kunstenaar en batikblogger

Van 23 mei t/m 2 juni hostte ik, samen met Romée Mulder & Myrthe Groot van het merk Guave, de eerste ‘Batik Stand’ tijdens de Tong Tong Fair (TTF), de grote Pasar Malam in Den Haag. 'The Batik Stand, A Stand for Batik’ gaf ons de mogelijkheid om onze liefde voor batik uit te dragen maar ook om op bijzondere manier in gesprek te raken met bezoekers.

Batik is een uitsparingstechniek waarbij met hete was patronen worden aangebracht op o.a. stof.  Dit jaar is batik 10 jaar UNESCO immaterieel cultureel erfgoed van Indonesië. Dit moet natuurlijk gevierd worden, maar daarnaast behoeft batik ook nog steeds de nodige promotie. Batik staat al jaren onderdruk. Goedkope geprinte stoffen vervangen de handgemaakte producten op de markt, zowel in Indonesië als hier. Op de Tong Tong Fair neemt het aanbod van echte, handgemaakte batik al jaren af en wordt vrijwel alleen nog maar ‘Batik Print’, de geprinte imitaties, verkocht. Dit was voor ons de aanleiding om de Batik stand te organiseren.

Dragen en uitdragen

Onze ‘Batik Stand’ stond tussen de andere kramen op de ‘Grand Pasar’, de grote markt, het middelpunt van de Tong Tong Fair. Deze plek gaf ons de mogelijkheid om niet eenmalig onze liefde voor batik te delen, maar om alle dagen er een podium aan te geven. Anders dan op het programma, waarbij mensen de keuze vooraf al moeten maken om te komen, werden ze nu tijdens het shoppen door ons verrast.

Dagelijks konden mensen gebruik maken van het batik-spreekuur waarbij verschillende internationale gasten aanschoven. Zo hadden wij batik-onderzoekers Rens Heringa, Sandra Niessen, Kees de Ruiter en Liesje de Leeuw en batikmakers Shuen-Li Spirit en Addoley Dzegede gevraagd hun kennis te delen.

Batikexpert Liesje de Leeuw nam een oud patronenboek mee waarin het patroon met was op papier aangebracht is.

We hadden de opzet zo bedacht dat mensen echt aan konden schuiven en daar werd volop gebruik van gemaakt. Zowel mensen die al via verschillende kanalen over ons gehoord hadden, als voorbijgangers, deelden met ons hun batik-verhalen; de liefde voor een batik-schilderij dat ooit mee gebracht werd van een reis, een blouse die elk jaar gedragen wordt tijdens de TTF of een doek die is doorgegeven in de familie.

: Batikexpert Rens Heringa bekijkt een meegebrachte kindersarong tijdens het spreekuur

Maar ook kwamen mensen vragen of hun batik nou echt was of niet, en hoe je dit nou eigenlijk kon zien.

Een voorbeeld meegebracht door batikexpert Kees de Ruiter om het verschil tussen natuurlijk en synthetische verf te laten zien.

Ook buiten het spreekuur brachten vele bezoekers doeken uit eigen verzameling mee om er meer er over te weten te komen. Het was een grote verrassing wat we te zien kregen en hoe welkom een informatiepunt rondom batik eigenlijk was.

Kunstenaar Addoley Dzegede had eigen gemaakte batik bij die ze maakte tijdens een artist in residence in Ghana

Vragen van maken tot dragen werden gesteld en de experts die de spreekuren verzorgden brachten ieder weer een eigen kijk op batik mee. Het was dus niet alleen wij dat het verhaal vertelden, maar de Batik Stand werd echt een ontmoetingsplek.

Verschillende boeken over batik aanwezig in de stand werden gebruikt om meer informatie over motieven of stijlen te geven

Er werd ook volop bij onze stand geshopt. Wetende dat we in een duurder segment zouden zitten, waren we blij verrast te merken dat mensen juist op zoek waren naar echte batik. Zeker ten opzichte van de ook hier concurrerende imitaties, de geprinte stoffen met batik-motieven. De haar-items van Guave vlogen over de toonbank, alle jonge bezoekers wilden een batik scrunchie.

Tijdens het spreekuur kwamen ook andere verrassing voorbij, zoals deze ‘ABC’ Wax Print, een imitatie-batik gemaakt in Nederland

Shared Heritage en batik delen

De stand gaf ons de mogelijkheid om uit te leggen dat een levend erfgoed alleen kan voortbestaan als mensen ook kiezen het product te kopen. Daarnaast spraken we veel over duurzaamheid en het verduurzamen van batik, maar ook over mode en natuurlijk de Tong Tong Fair. Onze hoek was vaak gevuld met meerdere bezoekers en meerdere conversaties. Er werd letterlijk de hele dag over batik gepraat en dat verveelde geen moment. Ik mocht drie maal mijn film en verhaal doen op de podia’s, de nieuwe Pentas Wisata en de Tong Tong Studio. In het publiek zaten mensen die al bij onze stand geweest waren of die ons juist erna kwamen bezoeken.

Guave lanceerde hun nieuwe collectie ‘IDENTITIES 2.0’ gemaakt van Batik Tulis en Cap van Java, Indonesië gecombineerd met duurzaam geweven stoffen uit Enschede. De ‘IDENTITIES 2.0’ suits, een uniform om diversiteit en identiteit te vieren, werden ook tijdens een mode-performance geshowd op het hoofdpodium van de TTF. De TTF viert de Indonesische roots. Een nieuwe generatie, waaronder Romée Mulder & Myrthe Groot van Guave, geven een eigen draai aan dit evenement zodat het nog vele edities voort kan bestaan.

Guave’s nieuwe collectie ‘IDENTITIES 2.0’ werd gelanceerd tijdens de Tong Tong Fair met een mode-performance

Daarnaast was het ook een goede gelegenheid om te spreken over batik als gedeelde erfgoed. De geschiedenis van batik is verbonden met de koloniale geschiedenis en met de Indo-Europese gemeenschap in Nederland. Deze geschiedenis is geen gemakkelijk onderwerp en het blijft lastig om het inzichtelijk te maken. Voor de ene groep te pijnlijk, voor de andere groep te onbekend. Batik blijkt hierin een perfecte ‘steppingstone’. De historie is letterlijk gevangen in de stof. De stijl en motieven vertellen over de tijd waarin het maakt werd, door wie en voor wie. De filosofie van batik wordt doorgegeven, veelal van moeder op dochter, door zowel de makers als de dragers. Hierdoor kan met batik veel verteld en gedeeld worden, ook naar mensen die zich minder bewust zijn van deze gedeelde historie.

Onderzoek en samenwerking met Modemuze

De ‘Batik Stand’ was voor mij een goede start voor mijn huidige onderzoeksproject naar de (Indo-)Europese invloed op Javaanse batik. Het artikel ‘Verzwolgen en verdwenen: de batik erfenis van Franquemont’ dat ik in 2017 schreef voor Modemuze diende als aanleiding voor dit onderzoek. Het onderzoeksproject bestaat uit verschillende onderdelen en zal ongeveer een jaar duren. Als Research Associate bij het Research Center for Material Culture (RCMC) onder begeleiding van Francine Brinkgreve, Curator Insular Southeast Asia en Daan van Dartel, Curator Popular Culture and Fashion, zal ik mij richten op de beginperiode van deze beïnvloeding, tussen 1840 en 1890. Welke elementen brachten de verandering in de batikstijl aan de Noordkust van Java eigenlijk teweeg?

Met Modemuze zal ik de kant van de drager verder belichten. Zowel de drager nu als toen. Door middel van de doeken, maar ook foto’s, uit zowel museumcollecties als uit familiebezittingen. In oktober lanceer ik mijn project op Java en geef ik presentaties gedurende de Hari Batik, Batik Dag, vieringen en zal ik de eerste workshops met batikmakers organiseren.

Ik wil namelijk niet alleen deze historie onderzoeken, maar ook her-vertellen. Ditmaal meerstemmig, op zoveel mogelijk bronnen gebaseerd en op verschillende manieren toegankelijk gemaakt. Het uitgangspunt is om samen met batikmakers, onderzoekers, musea, verzamelaars en batikfans binnen een postkoloniaal kader dit verhaal her-te vertellen. Hierbij zoekende naar een passende, correcte en intrigerende wijze voor een breed en wereldwijd publiek, zodat het zowel hier als in Indonesië gedeeld kan worden.

Meer weten:

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie

Reactie

MENU