Zo viert de man een geboorte!

In de zomer van 2015 las ik het boek De Wonderbox: verrassende geschiedenissen in levenskunst van Roman Krznaric. Een bijzonder interessant boek, en voor het eerst dat ik hoorde van een "vaderschapsmuts".

Wat is een vaderschapsmuts?

Om meer precies te zijn wordt er gesproken over de merkwaardige gewoonte van mannen, honderden jaren terug, om na de geboorte van hun kind een gewatteerde vaderschapsmuts te dragen. Om de geboorte te vieren. De schrijver betreurt het dat deze traditie door de hedendaagse man niet meer in ere wordt gehouden. En ik vind het een interessant fenomeen. Wat is dat dan zo'n vaderschapsmuts?

Later in 2015, tijdens het depotbezoek in het Centraal Museum, zag ik een "herenkraammuts" van Zaans stikwerk uit de 18e eeuw. Een herenkraammuts en een vaderschapsmuts klinken vergelijkbaar. Tijd voor een kort onderzoek.

Herenkraammuts tijdens het open depotbezoek Centraal Museum

Kraamgebruiken

Geen eenvoudig onderzoek trouwens. Dat me in eerste instantie brengt bij interessante informatie, maar dat niet direct iets te maken heeft met mode of kleding. In 1987 vond in Amsterdam de expositie Kind onder het hart plaats en het boek dat daarbij verscheen Een kind onder het hart. Verloskunde, volksgeloof, gezin, seksualiteit en moraal vroeger en nu rept met geen woord over een vaderschapsmuts. Een heus mysterie dus.

Uiteindelijk vind ik iets over de tradities en gebruiken van honderden jaren terug. Hansje in de kelder was zo'n 17e eeuws gebruik en bedoeld om een zwangerschap aan te kondigen. Het Rijksmuseum heeft zo'n Hansje in de kelder en Museum Boijmans van Beuningen ook.

Een ander gebruik in de 17e en 18e eeuw was het drinken van kandeel bij kraamfeesten. Het is een romige gele warme drank met een behoorlijk alcoholpercentage en lijkt op advocaat. Volgens de traditie roert de vader de kandeel met een kaneelstokje in aanwezigheid van de visite. Hij draagt daarbij een zijden muts met linten van de kraamvrouw.

Kraammutsen

Via een zoekopdracht in de collectie van Modemuze vind ik meer mutsen. Museum Rotterdam heeft er een, die net als de muts van het Centraal Museum uitgevoerd is in Zaans stikwerk. Het is een fraai exemplaar met een golvende rand. De informatie leert mij bovendien dat de muts de eerste dagen na de geboorte gedragen werd, ik denk dat dat een periode is vergelijkbaar met onze huidige kraamtijd.

Ook het Fries Museum heeft een muts, deze is ook van Zaans stikwerk en is afgewerkt met een bies.

En het Rijksmuseum heeft eveneens een dergelijke muts in de collectie. Wederom van Zaans stikwerk en dit keer met een omgeslagen rand.

Wat me opvalt is dat geen enkele van deze mutsen linten bevat, zoals ik eerder noemde, en dat het materiaal vaak katoen is. En geen zijden. Zijn er dan verschillende varianten? Op het schilderij ‘Soo voer gesongen, soo na gepepen’ van Jan Steen in het Mauritshuis is een dergelijke kraammuts te zien. Ook hier geen duidelijke linten, maar wel een pluimpje bovenop en een omgeslagen rand. En draagt de vader hier de muts? Of is het iemand anders?

Jan Steen, ‘Soo voer gesongen, soo na gepepen’, c. 1668 - 1670, collectie Mauritshuis

En is deze traditie typisch Nederlands? Een verloren traditie, en één waarvan ik me afvraag of ik het eens ben met de schrijver van "De Wonderbox": betreurenswaardig of hoezee?

Meer lezen

Roman Krznaric,  De wonderbox: verrassende geschiedenissen in levenskunst (2013)

H.M. Dupuis (et al), Een kind onder het hart. Verloskunde, volksgeloof, gezin, seksualiteit en moraal vroeger en nu (1987)

A. de wildt. Een kind onder het hart. Tentoonstellingsbrochure 1987

Bronnen

'Kandeel' op Wikipedia.

http://www.trouw.nl/tr/nl/4512/Cultuur/article/detail/2791521/2002/08/24/Onmisbare-sierlijkheid.dhtml

http://www.artsalonholland.nl/meesterwerken/soo-voer-gesongen-soo-nagepepen-jan-steen

http://www.collectiegelderland.nl/organisaties/nederlandsopenluchtmuseum/voorwerp-NOM.29670-59

http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/zwangerschap/32872-tradities-rond-bevalling-en-kraamtijd.html

http://www.dbnl.org/tekst/mart039holl02_01/mart039holl02_01_00