Schitterend. Damast en Glas, van Klassiek tot Art Deco

Voor een mooi gedekte tafel werd vroeger glanzend linnen damast gebruikt. Flonkerend glaswerk zorgde voor een feestelijke toets. De tentoonstelling Schitterend | Damast en Glas, van Klassiek tot Art Deco belicht het samenspel tussen glaskunst en textielvormgeving in Nederland, van klassieke 19de-eeuwse decoraties en de art nouveau vernieuwingen rond 1900 tot de art deco in de jaren '30.

Damasten tafellaken ‘Marguérite’ (nr. 500) van Cornelis van der Sluys, uitgevoerd door E.J.F. van Dissel, Eindhoven, 1903, met glasservies van H.P. Berlage, Cristallerie de Pantin, Frankrijk, ca 1900. Foto: Josefina Eikenaar/ TextielMuseum.

Bloeiend glas

Druivenranken, bloemen en meanders zijn in de 19de eeuw veelgebruikte motieven voor tafelgoed, maar ook voor gebruiksglas. De patronen, al lang in gebruik, raken in de loop van de tijd sleets door elementen steeds maar te kopiëren. Uit onvrede over de artistieke kwaliteit van veel fabrieksproducten gaan kunstenaars rond 1900 nauwer samenwerken met de industrie.

Een goed ontworpen product moet voor iedereen bereikbaar zijn en met vakmanschap worden uitgevoerd. De vernieuwingen zijn zichtbaar in het gebruiksglas, maar ook de linnenweverijen laten zich niet onbetoond. De art nouveau inspireert ontwerpers tot sierlijke patronen. Linnenweverij E.J.F. Van Dissel&Zonen in Eindhoven engageert Chris Lebeau, die tientallen dessins ontwerpt. Andere damastweverijen volgen al snel.

De Glasfabriek Leerdam maakt een omwenteling door onder leiding van P.M. Cochius. Hij vraagt architecten als H.P. Berlage en K.P.C. de Bazel om glas te ontwerpen. De verkoop gaat succesvol, maar de producten zijn meestal te duur voor het grote publiek.

Damasten tafellaken ‘Stervariaties’(nr. 203), 1932, van Cris Lebeau, uitgevoerd door E.J.F. van Dissel, Eindhoven, 1932, met persglasservies van K.P.C. de Bazel, 1920. Foto: Josefina Eikenaar/ TextielMuseum.

Grillig of strak

Omstreeks 1920 komt er ruimte voor een uitbundiger, expressieve vormentaal met grillige en vloeiende motieven. Dergelijke ontwerpen worden aangeduid met de naam art deco en zijn Nederlandse variant, de Amsterdamse School. Ook het modernisme met de strakkere lijnvoering doet zijn intrede. De damastweverijen haken aan bij deze stijlen. Zij laten vormgevers als Jaap Gidding, bekend vanwege het Tuschinsky theater in de stijl van de Amsterdamse School en de van het Bauhaus afkomstige Kitty van der Mijll Dekker damastpatronen maken.

Vanaf begin jaren '20 zorgt A.D. Copier bij Glasfabriek Leerdam voor veel nieuwe drinkserviezen, met eenvoudige, functionele vormen. Ook de Maastrichste glasfabriek Kristalunie gaat aan het einde van dit decennium kunstenaars aantrekken om de collectie te vernieuwen. De bekendste zijn Jan Eisenloeffel, Piet Zwart en W.J. Roozendaal.

Damast met art deco motief (nr. 92), van Otto van Tussenbroek, uitgevoerd door G. Kerssemakers & Zonen, Eindhoven, 1929, met likeurstel van A.D. Copier, Glasfabriek Leerdam, 1935. Foto: Josefina Eikenaar/ TextielMuseum.

Damastontwerp ‘Visschen’ van Chris Lebeau is opnieuw uitgebracht in een herinterpretatie van Studio Prelude, geweven in het TextielLab. Het maakt deel uit van de expositie en is te koop in de TextielShop en via by.textielmuseum.nl.

Damastontwerp ‘Visschen’, van Chris Lebeau, uitgevoerd door Studio Perlude en TextielLab, 2017. Foto: Josefina Eikenaar/ TextielMuseum.