Kimonokunst in het Sieboldhuis
Het Sieboldhuis in Leiden toont tot en met 31 mei 2015 zestien zestien kimono’s van de Japanse textielkunstenaar Itchiku Kuboto (1917-2003) onder de titel Zijden Pracht. Twaalf van deze tentoongestelde kimono’s zijn nog nooit in Nederland zijn vertoond. Modemuze nam een kijkje en interviewde gastconservator Linda Hanssen.
Het maakproces van een Kubota kimono
De kimono stamt af van de nationale Japanse dracht en is meestal gemaakt van zijde. Het leent zich bovendien goed voor decoratie, waardoor een eeuwenoude traditie van het schilderen, weven, verven en borduren van de kimono is ontstaan. Kubota ontwikkelde voor zijn kimono’s een nieuwe visie op de traditionele vervaardiging door het gebruik van hedendaagse materialen, prints en vormen. “Dat de kunstwerken vaak te mooi en kostbaar zijn om te dragen is niet meer dan logisch, want de productie is bewerkelijk en eist perfectie. Minstens veertig verfbaden, driehonderd kleuren en een heel jaar handwerk zijn nodig voor één Kubota- kimono.”[1
Het vervaardigen van een kimono is een langdurig en ingewikkeld proces dat wel een jaar of langer in beslag kan nemen. Kubota begint met het basispatroon van de kimono, dat met houtskool op de zijde wordt geschetst en later in water-oplosbare inkt wordt overgeschilderd. Vervolgens wordt de decoratie met permanente verf aangebracht. Dan wordt de reeds gekleurde decoratie afgedekt, zodat het niet mee kan kleuren, en wordt de hele stof in een verfbad gedompeld om de achtergrond te verven. Om de verfstof te stabiliseren wordt de zijde gestoomd. Hierna wordt de stof veelvuldig gespoeld om de overtollige verf te verwijderen en worden de stofbanen opgespannen om te drogen. Als de stof droog is en nog steeds opgespannen, schildert Kubota de motieven, lijnen, contouren en schaduwen in. Hierna begint het verwijderen van de afbinddraden voor het tie-dye effect, een nauwkeurig en risicovol werk. Als laatste worden de eventuele contouren en schaduwen met inkt ingeschilderd en borduurwerk en goud- en zilverfolie toegevoegd om het design te versterken. Voor elke kimono past Kubota de werkwijze aan.
Kubota verft met chemische in plaats van de traditionele natuurlijke verfstoffen, hierdoor kunnen kleuren elkaar overlappen, maar toch helder blijven en diepte geven. De traditionele dunne zijde vervangt Kubota door een dikkere crêpezijde (chirimen) voor meer structuur en om het tie-dye effect beter uit te laten komen. Goud- of zilverdraad laat hij meeweven, voor een glanzend effect en om het licht beter te laten reflecteren. Dit effect wordt vergroot doordat Kubota soms delen van deze metaaldraden weg etst.
Traditie en definitie
De letterlijke betekenis van het woord kimono is ‘een ding om te dragen’. Kubota laat met zijn kunstwerken zien dat een kimono veel meer kan zijn dan dat. Doormiddel van onder andere borduursels en inktschilderingen creëert hij afbeeldingen op de kimono’s. Soms zelfs op meerdere kimono’s naast elkaar, zodat er als het ware een panorama-effect ontstaat. De natuur vormt vaak zijn grootste inspiratiebron; zo maakte hij een kimono geïnspireerd op een golvende oceaan, een zomerbries en de traditioneel Japanse bloeiende kersenbloesem.
Naast dat de kimono tot de Japanse klederdracht behoort, is de kimono ook in de Westerse wereld een geliefd kledingstuk. Dit heeft een lange geschiedenis. Denk bijvoorbeeld aan de ‘japonse rok’ uit de 17e en 18e eeuw en de ‘evening coats’ van Paul Poiret begin jaren 20. Ook in het huidige modebeeld is de kimono te zien, denk hierbij bijvoorbeeld aan ontwerpers als Dries Van Noten, die zich dikwijls laat inspireren door oriëntaalse prints, en onder andere in zijn Spring/Summer 2014 collectie een nieuwe variant op de kimono toonde.
Interview gastconservator Linda Hanssen
Wat maakt Kubota zo bijzonder?
Hij is textielkunstenaar én schilder tegelijk. Hij beheerst tot in de finesses de textieltechnieken van de tie-dye techniek en weet door het toepassen van weefstructuren, toevoegen van elementen als gouddraad, die deels weer weg geëtst worden, alles uit een weefsel te halen om het licht te kunnen vangen in de structuren van de zijde.Daarnaast is hij een begenadigd schilder, die de natuur in als zijn facetten weet te vangen. Hij gebruikt de kimono als canvas, om zo een panoramisch effect te bereiken. Dit komt ook voor in de decoraties op schuifdeuren in Japanse interieurs. Bijzonder is bovendien zijn visie op de draagwijze van de kimono. Zijn creaties worden niet zoals in de traditionele dracht als een kokervorm gedragen, maar losjes rond het lichaam, met een ceintuur laag op de heupen. Het geheel wordt gecombineerd met hooggehakte pumps, westerse haardracht en make-up, sieraden en accessoires. Hij brak hiermee met de dwingende traditionele codes voor de kimonodracht.
Wat is uw persoonlijke fascinatie met de kimono als kledingstuk?
Een tijdloos en elegant kledingstuk, waarin de Japanse textielcultuur en ambachten optimaal tot uitdrukking komt in al zijn facetten: vervaardigingswijzen, decoratietechnieken, kleur, motieven en design.
Wat spreekt u het meest aan aan het langdurige proces waarin de kimono's vervaardigd worden?
Shibori, de japanse naam voor tie-dye, en de ikattechniek fascineren mij enorm vanwege de grote kennis en het inzicht dat de kunstenaar moet hebben om van te voren in te kunnen schatten wat het afbind-effect als resultaat zal geven. Bij Kubota komt daar nog een dimensie bij, omdat hij een gelaagdheid in zijn kleuren weet te bereiken. Het proces van afbinden en verven moet wel tot 40 keer herhaald worden.
Welke kimono is uw favoriet in deze tentoonstelling en waarom?
De Fuji bij zonsondergang, de eerste uit de elfdelige serie waarin hij zijn fascinatie en ontzag voor de heilige berg neerlegt. Hij is zo onder de indruk van de berg, dat hij besluit zijn museum aan de voet van de Fuji te creëren, zodat hij elke dag zicht heeft op de berg in al zijn stemmingen en kleurveranderingen tijdens de seizoenswisselingen en weersomstandigheden.
Deel
Aanvullingen
Vul deze informatie aan of geef een reactie
Reactie