De zwartbonte rouwdracht uit Staphorst

Rouwkleding is in ons dagelijks leven niet meer vanzelfsprekend. Anders ligt dat in de Staphorster streekdracht, die vandaag de dag nog dagelijks door honderden vrouwen wordt gedragen. Door het dragen van rouwkleren geef je aan dat een dierbare is overleden. In de Overijsselse dorpen Staphorst en Rouveen is bij drachtdraagsters precies bekend wat hierbij de regels zijn. Hoe directer de verwantschap tot de overledene, hoe langer de rouw duurt.

Verschillende soorten rouw: zwaar, licht en zwartbont 

Zware rouw geldt voor een sterfgeval in de eerste en tweede graad. De duur varieert bij zware rouw van 1,5 tot 4 jaar. Lichte rouw is voor de laatste twee maanden van de zware rouwperiode, en geldt tevens voor sterfgevallen in de derde graad. Buiten Staphorst en Rouveen (en ook daarbinnen) is het bestaan van een derde rouwvariant maar weinig bekend, deze wordt ter plaatse zwartbont genoemd. Zwartbont draag je na het overlijden van een oom, tante, oom- of tantezegger, vriend, klasgenoot, overgrootouder of achterkleinkind. Het is geen tussenvorm tussen zware en lichte rouw, maar een op zichzelf staande rouwvariant. Het feitelijke zwartbont draag je in de eerste acht weken van de rouw. Daarna volgt een periode van acht weken lichte rouw.

Zwartbont

Opvallend genoeg zijn er voor het zwartbont maar twee eigen, typerende kledingstukken: de doordeweekse schort met donkerblauwe banden en de doordeweekse muts afgezet met donkerblauw koord. Voor de rest worden kledingstukken uit de lichte en de zware rouw gecombineerd. 

Drie schortbanden: bovenaan voor zware rouw, midden voor zwartbont en onderaan voor lichte rouw.

Doordeweekse mutsen. Links voor de zware rouw, midden voor het zwartbont en rechts voor de lichte rouw.

Veranderende gewoontes

Net als in de burgermode veranderen in Staphorst de gewoontes. Er zijn vrouwen die deze rouwvariant hebben afgeschaft en de hele periode van zestien weken in lichte rouwdracht gekleed gaan. Ook wanneer men nog wel in het zwartbont gekleed gaat neemt niet iedereen het even nauw. Eén van de streekdrachtdraagsters die we in 2014 interviewden vertelde ons bijvoorbeeld: ´Als ik weg moet, dan doe ik nog wel een muts op met donkerblauw kloskoord. Maar als ik in huis aan het werk ben, draag ik net zo makkelijk een muts uit de lichte rouw´. Ook de streekdracht is aan mode onderhevig! 

Meer weten?

Deze blog-post is een bewerking van het artikel van Johan de Bruijn en Jacco Hooikammer, 'K denk wel eens: wie heeft dat toch zo bedacht? : de zwartbonte rouwdracht van Staphorst en Rouveen, dat eerder verscheen in het jaarboek Kostuum van de Nederlandse Kostuumvereniging (Kostuum 2014, p. 105-119).

Modemuze werkt samen met de Kostuumvereniging. Maandelijks verschijnen artikelen uit het rijke archief van de vereniging op Modemuze. Voor meer informatie over  de NKV, een abonnement op het Bulletin of de thematische jaarboeken zie website Nederlandse Kostuumvereniging of register jaarboeken: http://kostuumvereniging.nl/wordpress/wp-content/uploads/2016/02/register.pdf